کتابخانه یاس

پدیدآورنده: تهیه و تنظیم: سید مجید پور طباطبایی ،

وارثان عاشورا
علی صفایی حایری
انتشارات لیلة القدر، قم، بهار 1380، چاپ اول
265 ص، رقعی، 1200 تومان
آن‏طور که از مقدمه‏ی کتاب برمی آید، مؤسسه‏ی فرهنگی تحقیقاتی «لیلة القدر» که با هدف پژوهش در معارف اسلامی و رشد و اشاعه‏ی آن فعالیت‏خود را آغاز کرده است، بر آن است تا کلیه‏ی آثار نویسنده‏ی فقید را آماده‏ی چاپ کرده و در دسترس عموم قرار دهد تا از این رهگذر گامی در جهت تبیین بایسته‏ی معارف دینی برداشته شود. در این راستا این مؤسسه، چهار مجموعه از مباحث محرم نویسنده‏ی فقید را به شرح زیر:
1. اضطرار به حجت
2. حق و شبهه
3. احیای امر
4. اصحاب اباعبدالله ( علیه السلام)
به همراه نوشته‏ی «وارثان عاشورا» آماده چاپ کرده و انتشار داده است. نویسنده‏ی محترم که به شهادت مطالب کتاب پیش از جدایی از دنیا و در زیر خاک غنودن و از دنیا رفتن، دل از دنیا بیرون فرستاده بود و سر بر دیوار دنیا کوبیده و به دیگر سوی راه یافته بود، در مقدمه‏ی کتاب می‏نویسد:
مادام که دل در دنیا باشد و از تنگی دنیا به ستوه نیامده باشد و شور و شوقی دیگر در او خیمه نزده باشد، تمامی کارهای خدایی و آخرتی و تمامی نماز و جهاد و شهادت انسان دنیایی است و از این محدوده بیرون نمی‏رود و آن دم که گرایش به غیب و اشتیاق به روز دیگر و انتظار لقای خدا در دل شعله کشید، ناچار تمامی کارهای دنیایی و خوراک و پوشاک و عیش و نوش انسان، انگیزه‏ای دیگر دارد و صبغه‏ای دیگر و هوایی دیگر، که تمامی کارهای پراکنده، آن هنگام که در طرح جامع و برنامه‏ی گسترده‏ی تو شکل می‏گیرد، هماهنگ و یگانه می‏شود و علم و حالت‏به ثبات و سرمدییت می‏رسد که در دعای کمیل می‏خوانیم: «اسئلک ان تجعل اعمالی و اورادی کلها وردا واحدا و حالی فی خدمتک سرمدا» . نویسنده‏ی فقید با این زاویه‏ی دید و این ذهنیت مبحث «اضطرار به حجت‏» را در قالب بخش‏های زیر پی می‏گیرد:
- اضطرار به دین (اضطرار یا انتظار، اضطرار و عمل)، درک اضطرار (تزلزل و تشکیک، تعامل فرهنگ و توسعه) ضرورت وحی و اضطرار به حجت (مروری بر روایات، دوراه) ; آثار (اندیشه‏ی اجتماعی، انتظار ما) ; انتظار، ریشه‏ها و آثار (ریشه‏ها، آثار) ; انتظار و شکل عمل (ورع و اجتهاد، عفت، سداد، زمینه‏های رویش) ; بلا و تمحیص (بلا و انتظار، آثار بلا، تصحیص اشخاص و حالت‏ها، ضرورت تمحیص) ; پیوندهای بلا; فائزین و خائضین.
در محبث «حق و شبهه‏» با بخش‏های زیر روبرو هستیم:
روز حسین ( علیه السلام) ; شبهه‏ها و فتنه‏ها; حق معیاری متشابه; مفهوم و مبنای حق; مجاری حق; دستاوردهای حق; اهداف امام حسین ( علیه السلام) ; خصوصیات رهبر; سعی و سرعت و اعتدال; شهود صحنه‏ها; حرف آخر.
(در مبحث «احیای امر» بخش‏های زیر آمده است:)
زمینه‏های بحث; کلامی از فاطمه‏ی زهرا ( علیه السلام) ; مروری بر روایات; کلامی از فاطمه‏ی زهرا ( علیه السلام) ; عوامل احیا; ; تاملی در تبویب روایات; زمینه‏ها; عوامل احیا; تعلم و تعلیم (2) (شامل خودشناسی و خودسازی، نظارت بر محرک‏ها و حرکت‏ها، فراغت، درک زیبایی و جمال، موقعیت و موضع‏گیری، اهتمام و بی تفاوتی، سازندگی، مبارزه، پیروزی و غرور، شکست و ذلت، حیات طیبه، تقدیر و تدبیر و تربیت و تشکل جدید) ; عوامل احیا، ذکر (1) ; عوامل احیا; ذکر (2) ; عوامل احیا; زیارت و لقای (1) ; عوامل احیا; زیارت و لقای (2) (شامل: زیارت، تلاقی، تزاور، التقا) ; عوامل احیا; الفت و اجتماع (1) ; عوامل احیا; الفت و اجتماع (2) ; عوامل احیا; حبس و وقف (1) ; عوامل احیا; حبس و وقف (2) .
در مبحث «وارثان عاشورا» که عنوان اصلی کتاب هم هست‏با عناوین زیر مواجه می‏شویم: علم و آگاهی; عبودیت ; اطاعت و تقوا; صلاح.
در مبحث «اصحاب اباعبدالله‏» هم با مطالب زیر روبه رو می‏شویم:
«مسلم بن عقیل‏» ; «هانی بن عروة‏» ; «حربن یزید ریاحی‏» ; «تسویف و تاخیر» ; «اشتیاق و استباق‏» ; «فداکاری اصحاب‏» ; «وفای عباس ( علیه السلام)» .
بررسی اساسی و جدی این کتاب نیاز به فرصتی دیگر دارد.
. . .
تحلیل حقوقی شهادت در مذهب امامیه
دکتر عباس قاسمی حامد
انتشارات ققنوس، تهران، 1380 ش، چاپ اول
119 ص، وزیری، 800 تومان
شهادت عنوانی است در حقوق که از راه‏های اثبات حق شمرده شده است. با بالا رفتن قوه‏ی خواندن و نوشتن در سطح عامه‏ی مردم و فراهم شدن تسهیلات لازم در تنظیم اسناد در اعمال حقوقی و اشکالاتی که از لحاظ علمی در زمینه‏ی روان‏شناسی در ارتباط با مساله‏ی تحلیل شهادت و احتمال بالای خطای آن طرح شده و احتمال دروغ‏گویی شاهد، در کشورهای غربی سعی بر تحدید قلمرو و کاهش ارزش آن داشته‏اند و آن جا که امکان جای گزینی بوده، از درجه اعتبار آن کاسته شده است. به تبع این تحدید اعتبار، در قانون مدنی ایران قانون گذار تا حدی از ارزش شهادت کاسته است.
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، تحت تاثیر ابتقاء پایه‏ها و اساس نظام بر شریعت محمد ( صلی الله علیه و آله) و تلاش در مطابقت کامل نظام حقوقی کشور با این شریعت اصیل و ناب تغییراتی در قانون مدنی پدیدار شد و این گویای کیفیت نگرش قانون گذار ایران به مساله‏ی شهادت است.
مولف محترم که از فضلای ساعی و فهیم حوزه‏ی مقدسه‏ی علمیه‏ی قم بوده و از محضر بزرگانی چون آیة‏الله مؤمن، آیة الله میرزا جواد آقا تبریزی، مرحوم آیة‏الله حاج شیخ علی صفایی حایری بهره‏های فراوان برده است. بهره مندی از محضر دانشمندان حوزوی و تلفیق آن با آموخته‏های دانشگاهی زمینه‏های بروز اندیشه‏های حقوقی ارزشمندی از ایشان شده است. نمونه‏ی این زحمات و تلفیق دو فرهنگ دانشگاهی و حوزوی در این کتاب به منصه‏ی ظهور رسیده است.
مؤلف محترم خود در مقدمه می‏نویسد:
آن طور که از عنوان برمی‏آید، مساله‏ی مورد نظر، تحلیل شهادت و آشنایی با مبانی و علل تایید این دلیل محتمل الخطا از طرف شارع، شناخت قلمرو و آشنایی با اقسام شهادت و بررسی علل تفاوت ارزش شهادت در ابواب مختلف بوده است. قبل از ورود به مبحث اخیرالذکر عنوانی کلی در ارتباط با جواز و ضرورت ارایه‏ی طرح کلی مکتب به بحث گذاشته شده و پس از اعتقاد به صدور جواز و وجود ضرورت بدین عمل مبادرت شده است. اهتمام بر آن بوده تا با روشن شدن مبانی اعتبار شهادت، شبهه‏ی عقب ماندگی و عدم انطباق آن با مسایل علمی و نیازمندی نظام حقوقی اسلام (در ارتباط با مساله) از اذهان برطرف گردد. چرا که امروز کم‏کم خطوط کم رنگی که داعیه‏ی نیازمندی ما به غرب را داشته‏اند، در حال غلظت‏یافتن بوده و دست‏به گریبان بودن نظام جمهوی اسلامی با مسایل متعدد از جمله مسایل نظام حقوقی (در ابعاد نظری و اجرایی) را مؤید مدعا می‏دانند، و وای به روزی که این توهم در اذهان معتقدین به اسلام تبدیل به یک باور شود. آن چه از این فاجعه و این باور سطحی جلوگیری می‏نماید نگاه جدید و جامع و گسترده به مبانی و اهداف و طرح کلی نظام اسلامی و نظام حقوقی آن است. با این نگاه جدید ما گرفتار مشابهت‏ها و دلبستگی به غرب و پیشرفت‏های حقوقی آن نمی‏شویم. گر چه این طرح کلی از سوی پیشوایان مطرح نشده ولی طرح کلی، ضرورت خود را از آن جا به دست می‏آورد که ما امروز در برابر طرح‏های کلی مکاتب دیگر قرار گرفته‏ایم.
آن جا که نظام شرک، کفر، فسق و انحراف مطرح بود، یک مکتب حرف خود را از آن جا آغاز می‏کرد، ولی اکنون که ما در برابر مکاتب الحادی و طرح‏های جامع و گسترده قرار گرفته‏ایم، ضرورت فقهی ما اقتضا می‏نماید تا هم چون فقهای بزرگ گذشته به این ضرورت روی بیاوریم و همان گونه که آن‏ها ضرورت‏های زمان خود را جواب‏گو بودند به جواب‏گویی این ضرورت مشخص بپردازیم. حقوق را با نگاه به قدر و اندازه و حدود شناسایی کنیم و تنها در دنیای اعتبارات به تحلیل آن مشغول نشویم و جزا را تنها در رابطه با مسایل اجتماعی در نظر نیاوریم بلکه جرم را در جامعه و در هستی به مطالعه و بررسی بگذاریم تا بتوانیم وسعت نگاه اسلام و جامعیت‏حقوق و جزای آن را بفهیم. این کتاب که در نهایت ایجاز و اختصار نوشته شده است در صورت بسط و گسترش می‏تواند به چندین جلد بالغ گردد.

نوشته های عاشورایی

حماسه عاشورا به بیان حضرت مهدی(ع)
ناشر و محل نشر: انتشارات ظهور ـ تهران
تاریخ نشر: 1375
نوبت چاپ: چهارم
232 صفحه
قطع رقعی
قیمت 5000 ریال
نویسنده کتاب درباره کتاب چنین می‏گوید:
درباره شخصیت والای حسین بن علی(ع) و یاران جان باخته‏اش کتابهای فراوانی نگاشته شده و هر نویسنده به فراخور توان و گستردگی تحقیقاتش بر آن شده که گوشه‏ای از سیمای سید شهیدان را ترسیم نماید، و جمعی نیز از این کار سربلند بیرون آمده‏اند. لیکن در میان تمامی این آثار جای کتابی که به بیان فرزند برومند حضرت اباعبداللّه‏الحسین(ع) حجت خدا در زمین حضرت حجت‏بن‏الحسن(ع) خالی بود. از اینرو ما تلاش خویش را بر آن داشتیم که از میان مواریث اسلامی، سخنان حضرتش را درباره امام حسین(ع) استخراج نماییم و در این زمینه به قدر مقدور تلاشی مبذول شد و کتاب را به دو بخش تقسیم کردیم: بخش نخست: زیارات و بخش دوم: توقیعات و دیدارها.
در بخش دوم کتاب، دیدارها و توقیعاتی را قرار دادیم که بزرگان محدثان شیعی در آثار شیعی خویش درج کرده‏اند. چرا که باریافتگان به حضور حضرتش بسیارند و سخنان فراوانی هم از آن بزرگوار درباره جدّ گرامیشان حضرت اباعبداللّه‏(ع) نقل شده است. ولی از آنجا که این دیدارها به خاطر ترس از شهرت فرد باریافته و یا دیگر علل موجه بیشتر به صورت حدیث مرسل یا مرفوع و... نقل می‏شود، لذا تشخیص صحت سلسله روات حدیث خود کاری است که در توان این حقیر نیست، و نیز تشخیص حقانیّت سخن ناقل کاری دشوارتر، از اینرو ما تنها به روایاتی پرداختیم که مشایخ شیعه و محدثان والاتبار امامیه آنان را در آثار خویش نقل کرده‏اند.
از حسین(ع) تا مهدی(ع)
گردآوری و تنظیم: محمدرضا فوادیان
ناشر و محل نشر: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(ع) ـ تهران
تاریخ نشر: 1381
52 صفحه
قطع رقعی
چاپ اول
قیمت: 2000 ریال
نویسنده کتاب می‏گوید:
«این نوشتار گوشه‏هایی از ارتباط و پیوند امام حسین(ع) و حضرت مهدی(ع) را از منظرهای مختلف و در ابعاد گوناگون بررسی کند و فهرست‏وار آنها را در چهاربخش (همراه با قرآن، همراه با روایات، ادعیه و زیارات و تشرفات) و یک خاتمه برشمارد تا به عنوان دستمایه برخی از محققان و مبلغان و نیز ابزاری برای تحقیق و پژوهش بیشتر و مقدمه‏ای برای کشف زوایای دیگر از حقایق نورانی حیات این دو امام همام علیهماالسلام باشد».
با حسین(ع) تا مهدی(ع)
نوشته: سید مجتبی حسینی
ناشر و محل نشر: کتاب نیستان، تهران
تاریخ نشر: 1378
57 صفحه
قطع رقعی
چاپ اول
قیمت: 3000 ریال
این کتاب، نتیجه دو جلسه سخنرانی در شیراز است که سعی شده دیدگاههای حرکت حضرت امام حسین(ع) را در ارتباط با سایر حرکات انبیا و ائمه و امام حسین(ع) بررسی نماید.
عنایات حضرت بقیة‏اللّه‏ ارواحنا فداه به آثار امام حسین(ع)
در این نوشتار، داستان تشرفات افراد است به محضر مبارک امام زمان(ع)، افراد سعادتمندی که یا از قول شریف حضرت توصیه‏هایی مبنی بر زیارت امام حسین(ع) شده و یا افرادی که دیدگانش در مراسم عزاداری و سینه‏زنی اباعبداللّه‏الحسین به دیدار محبوب روشن گردیده و یا اینکه حضرت را در مرقد و حرم با صفای امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) ملاقات کرده‏اند و یا عنایاتی که از ناحیه مقدسه وجود بی‏بدیل قطب عالم امکان در راه سفر و یا به طور کل به زوار حضرت امام حسین(ع) شده است.
همخانه یاد حسین(ع)
برگرفته از کتاب: از عشق تا دمشق
مجتبی تونه‏ای
قم ـ مرکز پژوهشهای صدا و سیما ـ 1382
عباس، یعنی الفبای مروّت.
همیشه خدا نام عباس با یاد حسین همخانه بوده است! چرا که عباس گفته است: «زندگی‏ام در بندگی حسین معنا می‏شود» و این یعنی نهایت عشق.
هرم عطش را که می‏شنود، رخصت می‏گیرد و دل به دریا می‏زند.
شریعه، هنوز چشم‏های نگران عباس را در حافظه دارد و اگر نم اشک عباس نبود، برای همیشه، فرات عقیم می‏ماند.
عباس به مرگ نمی‏اندیشید، به مرگ می‏خندد و می‏داند شهادت، پشت نخل‏ها ایستاده است. برای شهادت انتظار می‏کشد و انتظار چقدر دشوار است.
عباس چشم به راه شهادت است و غمناک از وعده‏ای که نتوانسته به آن وفا کند؛ وعده آب به اصحاب خمیه.
چه سخت می‏گذرد بر عباس و چه آشوبی است در دلش.
شهادت، انتظار کودکان و اهل خیمه، فرات، شرم و... در نگاه عباس صف کشیده‏اند و چشمان او، فراتی زاینده است که تلخ می‏جوشد.
عباس رمز مردانگی و راز وفاداری‏های شگفت‏آور است.
نام عباس، یادآور خانه کاهگلی امّ‏البنین است!
نام عباس، تبسم اشتیاق بر لبان حسین است. راز مردانگی در دستان او نهفته است و فرات تا همیشه عطش، تشنه دستهای با وفای او خواهد ماند.
عباس و آب، توأمان وفاداری‏اند بر کناره شط.
ترنم عاشقانه کلمه عباس، روح‏بخش دل‏های بی‏جان است و قرار جان‏های پریشان.
عباس
عباس
عباس
عاشورا و انتظار
نویسنده: مسعود پورسید آقایی
ناشر و محل نشر: انتشارات حضور ـ قم
تاریخ نشر: 1382
72 صفحه
چاپ اول
قطع رقعی
کتاب عاشوا و انتظار در 3 فصل: پیوندها، تحلیلها و رهیافتها تنظیم شده است که هر فصل خود دهها عنوان موضوع را با استناد به آیات و روایات در خود گنجانده است. از موضوعات مطرح شده در کتاب می‏توان به عناوین ذیل اشاره نمود:
1. مهدی(ع) فرزند و خونخواه حسین(ع)؛
2. یاد حسین(ع)، کلام نخستین مهدی(ع)؛
3. «یا لثارات الحسین» شعار یاران مهدی(ع)؛
4. یکسانی القاب حسین(ع) و مهدی(ع)؛
5. عاشورا، روز ظهور مهدی(ع)؛
6. حسین(ع) در کلام مهدی(ع)؛
7. کوفه پایگاه مشترک حسین و مهدی(ع)؛
8. فرشته‏های یاور مهدی(ع) همان فرشته‏های یاور حسین(ع) هستند؛
9. رجعت امام حسین(ع) در دولت مهدی(ع)؛
10. عاشورا، پشتوانه فرهنگی انتظار؛
11. اشتراک در اهداف؛
12. مشابهت در زمانه و یاوران؛
13. منتظران مهدی(ع)، پرورش یافتگان مکتب عاشورا؛
14. تبیین فرهنگ عاشورا؛
15. الگوسازی؛
16. فرهنگ بسیج.
و دهها موضوع دیگر که می‏توانید با مراجعه به کتاب به آنها دست پیدا کنید.
نویسنده سعی نموده که ابتدا پیوند دو فرهنگ «عاشورا» و «انتظار» را از طریق دلایل و شواهد بیان نموده و سپس با استفاده از همین شواهد به تحلیل منطقی پیوند میان این دو فرهنگ بپردازد و در آخر، رهیافتهایی مطرح می‏نماید که بتواند در برنامه‏ریزی‏های راهبردی و کلان جامعه منتظر و حکومت دینی و موضع‏گیریهای آن مفید باشد.
بی‏شک مطالعه این کتاب می‏تواند راهگشای ما نیز باشد، من و تو که عاشق حسینیم و منتظر مهدی(ع).
مهدی(ع) ادامه حسین(ع)
مسعود پور سیدآقایی
السّلام علیک یا سفینة النجاة
مهدی(ع)، ادامه حسین(ع) است و «انتظار» ادامه عاشورا و برآمده از آن.
مهدی(ع) فرزند حسین(ع) است و فرهنگ «انتظار» برآمده از فرهنگ «عاشورا» و «انتظار» حسین دیگری را کشیدن. این دو پیوندی دیرین و مستحکم با یکدیگر دارند.
یکی پشتوانه فرهنگی و زمینه‏ساز، برای دیگری است؛
یکی رمز «حیات شیعه» است و دیگری رمز «بقای آن»؛
یکی رمز «قیام و به پا خاستن شیعه» است و دیگری عامل «حفظ و استمرار آن»؛
مهدی(ع) وارث عاشورا است؛ هم‏چنان که «حسین(ع)» وارث پیامبران است؛
عاشورا، دریچه‏ای به «انتظار» است و انتظار، تجلی آرزوها و آمال کربلا؛
فرهنگ عاشورا، دست‏مایه اساسی و مایه شکوفایی و بالندگی منتظران مهدی(ع) در عصر انتظار است.
پیوند «عاشورا و انتظار» و «حسین و مهدی(ع)»، پیوند «والد» و «ماولد» و «نور علی نور» است.
انتظار، کربلایی دیگر است به وسعت همه جهان و مصاف حق و باطل است در زمانی دیگر؛ با این تفاوت که این‏بار، حق پیروز است و چهره باطل، برای همیشه دفن می‏شود. انتظار همان کربلا است در وسعت همه زمین و در مقطع دیگری از تاریخ. در این مقطع، فکرهای رشید از هر فرقه و ملتی، گلبانگ «دعوت مهدوی» را ـ که با ساخت و فطرت انسانها همگون است ـ لبیک می‏گویند.
انتظار، ثمره کربلاست. بدون کربلا انتظار بی‏معنا است. یاران مهدی، همه کربلایی‏اند و در فراز و فرود تاریخ، غربال شده و آبدیده‏اند. مگر می‏توان بی‏عاشورا، انتظاری دیگر داشت؟! انتظار بی‏عاشورا، انتظار بی‏پشتوانه است.
«عاشورا» انتظار برآورده نشده شیعه است و «انتظار» عاشورای برآورده شده شیعه.
حرکتی جهانی و به وسعت آمال همه انسانهای تاریخ، پشتوانه و عقبه‏ای می‏خواهد به استحکام کربلا که هرگز به سردی و خاموشی نگراید.
«انتظار» ادامه عاشورا، غدیر و بعثت است و «ظهور» روز فرج و مخرج حسین و ثمره خون او که در شریان تاریخ به جوش آمده است.
«انتظار» بشارتی است به حق، بر همه دردها و آلام شیعه در کربلا و تاریخ.
مهدی(ع) همان کسی است که باری را که حسین(ع) در مسیر کوفه، در کربلا به زمین گذاشت، به کوفه می‏رساند.
مهدی(ع) پرچم افتاده حسین(ع) را برخواهد افراشت و آرمانهای بلند او را تحقق خواهد بخشید.
مهدی(ع) بذری را که حسین(ع) در کربلا کاشت و دیگر امامان آن را بارور کردند و خودش در دوران غیبت به حراست آن همت گماشت، با دستان پر توانش غرس خواهد کرد.
«انتظار و عاشورا» دو بال پرواز شیعه است؛ اگر این دو نبود، چشمه «غدیر» می‏خشکید.
این پیوندهای روشن و گویا، از نگاه نامحرمان نیز مخفی نمانده تا آن‏جا که می‏گویند:
شیعه با دو نگاه همراه است: «نگاه سرخ» و «نگاه سبز»؛ عاشورا و ظهور، با الهام از یکی «انقلاب» می‏کند و با دیگری آن را «استمرار» می‏بخشد.
برای ما درماندگان از صحنه عاشورا، یک راه بیشتر نمانده و آن ثبت نام در کلاس «انتظار» و درآمدن در خیل «منتظران» است که حقیقت انتظار، همان در خیمه حسین(ع) بودن است. آنان که در کربلا چکاچک شمشیرها را نچشیدند، باید مرارت «انتظار» را به جان بخرند. «عاشورائیان»، پیمان خود را به آخر بردند و «مهدویان» با کوله‏بار فرهنگ شهادت، چشم انتظارند تاآن عهدی که با خدا و رسول بر پاسداری از حرم و حریم ثاراللّه‏ بسته‏اند، به انجام برسانند:
«فمنهم من قضی نحبه و منهم من ینتظر»1 احزاب/32.
1. سوره احزاب(33) آیه 32.
عنایات حضرت بقیة‏اللّه‏ ارواحنا فداه به آثار امام
نویسنده: محمدرضا باقی اصفهانی
ناشر: انتشارات امام حسن مجتبی(ع)
محل و تاریخ نشر: قم ـ 1380
صفحات: 222 صفحه
قطع: وزیری
چاپ اول
قیمت 7500 ریال
فصول این کتاب به ترتیب زیر است:
1. تعظیم آثار امام حسین(ع). در این فصل، داستان تشرفات افرادی چون آیت‏اللّه‏ مرعشی نجفی، علامه بحرالعلوم، حاج‏آقا فشندی و... بیان شده و توصیه‏هایی از جانب حضرت مهدی(ع) مبنی بر زیارت امام حسین(ع) و ثواب زیارت، جایگاه حرم امام حسین(ع) و زیارت عاشورا در این تشرفات بیان شده است.
2. یاد امام زمان(ع) در مجالس سوگواری امام حسین(ع). این فصل، داستان تشرفات کسانی است که در مجالس عزای سرور و سالار شهیدان و روضه حضرت ابوالفضل، به محضر حضرت شرفیاب شده‏اند.
3. شرکت حضرت مهدی(ع) در مراسم عزاداری امام حسین(ع). این فصل به داستان تشرف افرادی می‏پردازد که شخصا حضرت مهدی(ع) را در حالی که در مراسم سوگواری جدّ بزرگوارشان حضور داشته‏اند، ملاقات کرده و یا دیده‏اند.
4. حضرت امام زمان(ع) در حرم حضرت امام حسین(ع). در این فصل به داشتن ملاقات افراد با حضرت مهدی(ع) در حرم امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) پرداخته شده است.
مطالعه این کتاب، برای شما که مشتاقید بدانید در دوران غیبت امام عصر(ع) چه کسانی به حضور ایشان رسیده‏اند خالی از لطف نیست. با توجه به این‏که ماجراهای تشرف افرادی ذکر گردیده که در چند سال اخیر به حضور حضرت رسیده‏اند.

معرفی کتاب - زنی به نام زینب

نویسنده: کمال السید
ترجمه: م.الف
بازنوشته: صادق رحمانی
ناشر: انتشارات نبوغ ـ قم
نوبت چاپ: اول
تاریخ چاپ: بهار 1375
در این کتابِ رمان‏وار با شخصیت و حضور زنده و مؤثر زنی به نام زینب آشنا می‏شویم که حماسه بزرگ مقاومت و صبر را رقم زد و با تلاش طاقت‏فرسای خود در مسیر تاریخ اسلام نقطه عطفی مبارک شد.
این کتاب 14 فصل کوتاه و 71 صفحه دارد.
ماجرای زینب در این کتاب از روز عاشورا شروع می‏شود. حادثه شهادت حسین(ع) و یارانش با نثری دلنشین به اجمال شرح داده می‏شود ... «اینک غروب شده است و نخلستانهای کنار ساحل، مانند مژگان پریان ظاهر شده‏اند. فرات دیگر طعم گوارایش را به فراموشی سپرده است، گویی دنیایی از شوری در کام آن ریخته باشند. چند تکه ابر که با سرخی شفق درآمیخته بود، تصویری از اسبی سرکش که راه خود را در آسمان باز می‏کرد، نشان می‏داد. اسبی که راه آزادی را برای نسلهای آینده، رسم می‏کرد.»
پس از این لحظات، سکانداری کشتی کاروان که در شنزارهای تفتیده در امواج فتنه کینه‏توزان شکسته شده بود به دست شیرزنی به نام زینب می‏افتد.
«خیمه‏ها در آتش کینه‏توزی می‏سوخت و لهیب آتش دیوانه‏وار به رقص درآمده بود، زنان و کودکان حیرت‏زده به این سوی و آن سوی دشت می‏گریختند و دسته‏ای از «گرگها» به سان تندبادی مجنون‏صفت گرداگرد خیمه‏ها پرسه می‏زدند ... زنی با روح علی در سینه و ردای صبر ایوب بر تن به سمت آخرین قربانیان آسمانی راه می‏سپرد. زینب می‏رفت و شکوفه‏ها و ریاحین از شرمناکی رویدادها رخ می‏پوشیدند و خارها، چونان نوک نیزه‏ها قد علم می‏کردند و راه را بر او سد می‏نمودند. راهی که به حسین می‏پیوست.
زینب اما سلحشورانه رفت و در برِ پیکر پاره پاره حسین چنین گفت:
«خداوندا! این قربانی را از ما بپذیر».
زینب از قتلگاه برگشت تا به جستجوی زنان و کودکانی بپردازد که همانند کبوتران هراسان به این سوی و آن سوی گریخته بودند.» ...
در فصل چهارم به ماجرای خطبه زینب برمی‏خوریم که در جمع کوفیان و هنگام حرکت کاروان اسیران آل رسول(ص) ایراد کرده است ... «ای اهل کوفه، ای مردمان دغل‏پیشه و حیله‏گر! آیا می‏گریید؟! اشکتان خشک نشواد و ناله‏تان پایان نپذیراد.» ...
در فصل پنجم به ماجرای گفتگوی زینب و ابن‏زیاد در کاخ کوفه پرداخته شده است.
حوادث در مسیر حرکت کاروانیان به شام یکی پس از دیگری به وقوع می‏پیوندد و در همه جا صلابت و شجاعت «زنی به نام زینب» به روشنی پیدا است. تا در فصل سیزدهم با واقعه تبعید زینب از حجاز به شام و آنگاه شهادت غریبانه او در اولین سال پس از واقعه عاشورا روبه‏رو می‏شویم «... تصمیم خلیفه آن بود که زینب از حجاز تبعید شود. عقیله بنی‏هاشم بر شتر نشست و نگاهی غمگینانه بر شهر جدش انداخت. او به سمت مصر راه می‏سپرد. زنی هاشمی در حالی که اشک در چشمهایش حلقه زده بود و با زینب وداع می‏کرد گفت: راست است وعده خداوند. پس نفست خوش باد که خداوند ظالمان را به زودی مجازات خواهد کرد.
شتر، هروله‏کنان دشت را درمی‏نوردید و زنی به نام زینب را بر دوش خود می‏برد. زنی که تنها یک سال پس از حادثه عاشورا زندگی کرد و در اولین سالگرد آن محشر بزرگ چشم از دیدار جهان فرو بست.»
همین جا تذکر این نکته ضروری است که طبق نقل تاریخ، وفات حضرت زینب در 15 رجب سال 62 هجری یعنی یک سال و شش ماه و پنج روز پس از واقعه عاشورا بوده است و دانسته نیست نویسنده محترم طبق کدام نقل و روایت وفات آن بانوی بزرگ را اولین سالگرد (سالروز) عاشورا دانسته‏اند.
کتاب «زنی به نام زینب» در قالبی متنوع و بدیع نگاشته شده است و ترجمه آن نیز زیبا و روان صورت گرفته است. خواندن این کتاب را به همه خوانندگان ارجمند سفارش می‏کنیم.

ذیلی بر کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای امام حسین علیه‏السلام

منابع مقاله:
فصلنامه مشکوة ، شماره 76 و 77 ، سال 1381، صادق پور ، محمد حسین؛


اشاره
گستردگی و انبوهی کتابها و مقاله‏های منتشر شده درباره ائمه علیهم‏السلام بر محققان پوشیده نیست، تا جایی که کتاب‏شناسی و حتی کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای بعضی از آنان نیز فراهم آمده است. بی‏گمان اوضاع سیاسی ـ اجتماعی و ضرورتهای زمان و مکان، تاریخ زندگی بعضی از امامان شیعه را برجستگی خاصی بخشیده و موضعگیریهای آنان در برابر رویدادها بیشتر مد نظر صاحبان اندیشه و تاریخ‏نگاران بوده است. از این رو طبیعی است تعداد و حجم آثار نگارش کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)، محمّد اسفندیاری، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول زمستان 1379، 520 ص، وزیری.
یافته درباره آنان یکسان نباشد. در این میان تاریخِ زندگانی امام حسین علیه‏السلام به دلایلی از جمله چرایی قیام امام علیه‏السلام ، تأثیر ابعاد گوناگون فاجعه کربلا و نیز چند و چون روز واقعه جایگاهی ویژه دارد.
در طول بیش از سیزده قرن گذشته، از سوی شیعه و سنی، مسلمان و غیر مسلمان درباره سرور آزادگان و قیام کربلا آثار فراوانی نگاشته شده است. از این رو برای حفظ و گردآوری آن، نه تنها کتاب‏شناسی امام علیه‏السلام ، بلکه «کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای امام حسین» نیز فراهم آمده است(1). به رغم حجم انبوه آثار موجود در باره امام حسین علیه‏السلام ، سوگمندانه به علت کارهای موازی و غیر تحلیلی باز دچار «فقر اطلاعات» و «غنای انتشارات» هستیم، چنان که جناب آقای محمّد اسفندیاری، مؤلف فرهیخته کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‏السلام در بخش اول کتاب، با ملاکهای مورد نظر خود به زحمت و با تسامح و ارفاق توانسته تنها صد کتاب از میان حجم انبوه آثار پانزده قرن گذشته برگزیند، که «نبود فربهی مانند آماس»(2).
کتابخانه‏ای در یک کتاب
گذشته از دیگر آثار تحقیقی ـ کاربردی مؤلف محترم، ایشان در کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‏السلام بحق با تیشه عشق بیستونی دیگر کنده است. وی این بار برای سر و سامان دادن به آثار متنوع و متکثر موجود در باره امام حسین علیه‏السلام ، آستین همت بالا می‏زند. او با استفاده از سالها تجربه، ملاکها و معیارهایی برای انتخاب کتابهای مهم برمی‏گزیند؛ آن گاه با حوصله مثال زدنی هزاران کتاب فارسی و عربی چاپ شده تا سال 1380 در ایران را از این صافی نقد می‏گذراند. حاصل یک سال محک زدن و غربال مداوم، فراچنگ آوردن تنها یکصد عدد کتاب از هزاران است که در بخش اول کتاب مذکور به ترتیب تاریخ تألیف تنظیم شده است. در بخش دوم و پایانی کتاب نیز با حذف مکررات نهصد اثر از الذریعه آورده که در نهایت دست کم هزار کتاب در یک کتاب گرد آمده است. (شکر اللّه‏ سعیه)
مؤلف سختکوش پس از انجام کتاب‏شناسی دوباره به آغاز برگشته و به آهنگ نتیجه‏گیری به مرور آن پرداخته است. وی با توجه به معیارها و ملاکهای مورد نظر خود، نتایج و آماری فراچنگ آورده که در نوع خود جالب و ارزشمند است. (رجوع شود به مقدمه کتاب، ص 40-30) در اینجا اشاره‏ای به آن خالی از لطف نیست.
از میان یکصد کتاب معرفی شده درباره امام حسین علیه‏السلام ، پنج کتاب در فاصله قرن اول تا پنجم، نُه کتاب در فاصله قرن ششم تا دهم و هشتاد و شش کتاب در فاصله قرن یازدهم تا اوایل قرن پانزدهم ـ 1420 ـ نوشته شده است. حدود هشتاد کتاب از شیعه و بیست کتاب از اهل سنت است. از این میان حدود هفتاد کتاب عربی و سی کتاب فارسی است. اغلب کتابها توصیفی و کتابهای اندکشمار تحلیلی همه یا بیشتر در قرن چهاردهم و پانزدهم نوشته شده است. نویسنده تحلیلی‏ترین و مناقشه‏انگیزترین کتاب را شهید جاوید از نعمت اللّه‏ صالحی نجف‏آبادی می‏داند.
کهن‏ترین کتاب موجود در باره امام حسین علیه‏السلام در تحقیق حاضر، تسمیة من قتل مع الحسین بن علی علیهماالسلام من ولده و اخوته و اهله و شیعته از فضیل بن رسّان در گذشته در حدود نیمه دوم قرن دوم معرفی شده است، چنان که مفصل‏ترین کتاب، دائرة المعارف الحسینیة محمّد صادق محمّد (کرباسی) است که به 332 جلد خواهد رسید. همچنین الامام الحسین علیه‏السلام فی احادیث الفریقین من قبل الولادة الی بعد الشهادة از سید علی موحد ابطحی اصفهانی، مفصل‏ترین کتاب روایی ذکر شده است. دوره کامل آن به هفت جلد می‏رسد. کتاب اسرار الشهادة از فاضل دربندی، خرافه‏آمیزترین اثر عنوان گردیده است.
یکی دیگر از نتایج و برداشتهای مؤلف محترم، وجود دو دیدگاهِ گذشتگان و معاصران در باره امام حسین علیه‏السلام است. وی می‏گوید:
«در گذشته، بیشتر با نگاه عاطفی به امام حسین علیه‏السلام نگریسته و به مصیبت آن حضرت توجه می‏شد؛ اما امروزه، بیشتر با نگاه سیاسی به امام علیه‏السلام نگریسته و به سیاست و مبارزه آن حضرت توجه می‏شود؛ ضمن اینکه هرگز از نگاه عاطفی غفلت نمی‏شود.»(3)(4)
کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای امام حسین علیه‏السلام
تأکید مؤلف در مقدمه کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‏السلام بر ضرورت تهیه کتاب‏شناسی موضوع مورد نظر، قبل از هر پژوهشی، نویسنده محترم را بر آن داشته است تا خود بر سخن خویش جامه عمل بپوشاند. وی نظر به موضوع تحقیق که کتاب‏شناسی می‏باشد بلافاصله بعد از مقدمه در صفحه 41، کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای امام حسین علیه‏السلام را فراهم آورده است.
مؤلف چنان که خود می‏گوید، گمان می‏برد در این خصوص حد اکثر ده کتاب‏شناسی منتشر شده است؛ امّا در طی یک سال کاوش به بیش از چهل کتاب‏شناسی دست یافت که هر کس شنید ناباورانه در شگفت شد. شگفت‏تر، چنان که خواهیم آورد، تعداد کتاب‏شناسیها بیش از آن است که ایشان احصا کرده و به یقین فراتر از افزوده‏های ما در اینجاست. بعلاوه نظر به گشوده بودن باب عاشوراپژوهی و عدالت خواهی، طبیعی است که تعداد کتاب‏شناسیها فزونی یابد.
در این رساله، چهل و سه کتاب‏شناسی به صورت کتاب، یک بخش از کتاب، و مقاله، معرفی توصیفی شده است. طبق ارزیابی بی‏طرفانه مؤلف، اغلب کتاب‏شناسیها نابسامان، ناروشمند و ناقص است. کامل‏ترین کتاب‏شناسی از آنِ استاد عبدالجبار رفاعی است که در ضمن کتاب معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت صلوات اللّه‏ علیهم چاپ شده و در آن 3215 کتاب، مقاله و رساله معرفی گردیده است. این اثر در متن کتاب مورد بحث صفحه 249 معرفی شده است.
وجود 43 کتاب‏شناسی برایم جالب و حیرت آور بود، بعلاوه حس کنجکاویم را برانگیخت. نظر به عدم ادعای استقصای کامل نویسنده محترم، احتمال دادم باز هم فهرست نشده‏هایی یافت شود. از این رو با شک و دو دلی پی‏جویی کردم. فراچنگ آوردن چند مورد امیدوارم ساخت و کار ادامه یافت. در حین جست و جو به کتاب‏شناسیهایی نیز برخوردم که همزمان یا پس از چاپ کتاب مذکور منتشر شده بود؛ دریغم آمد که از آنها بگذرم. همچنین از دو مجموعه مقاله که حاوی اطلاعات در خوری است، نگذشتم؛ همه را یکجا به ترتیب حروف الفبای نام مؤلف گرد آوردم. فرصتِ اندک، مفتوح بودن باب انتشارات و ناپیدایی کتاب‏شناسیها، بیش از این مجال جست و جویم نداد. از این رو مجازا از آن به استدراک کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای امام حسین علیه‏السلام یاد می‏کنم.
استدراک کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای امام حسین علیه‏السلام
1ـ اسفندیاری، محمّد، کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‏السلام ، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول زمستان 1380، 520 ص، وزیری.
بدیهی است این همان کتاب مورد بحث است. چنان که گفته شد، در بخش اول (284-57) یکصد کتاب برگزیده، معرفی و اهمیت سنجی می‏شود و در بخش دوم (491-285) دست کم نهصد کتاب از الذریعة الی تصانیف الشیعة با ذکر شماره جلد و صفحه و شماره کتاب آمده است. بواقع بخش دوم خود یک کتاب‏شناسی جداگانه درباره امام حسین علیه‏السلام است.
2ـ اصغر نیاویند، شهرام، فهرست مقالات امام حسین علیه‏السلام ، تهران، دانشگاه امام حسین علیه‏السلام ؛ پژوهشکده علوم انسانی، 1376.
این فهرست به سال 1376 با معرفی 2014 مقاله به این مرکز واگذار شده است. به نقل از مقاله «کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای علوم اسلامی»، شهرام اصغر نیاویند و فاطمه عبادی آق‏قلعه، کتاب ماه (دین)، س 3، ش 36، مهر 1379.
3ـ انصاری قمی، ناصرالدین، «کتاب‏شناسی زیارت عاشورا»، علوم حدیث، س 7، ش 23، بهار 1381.
مؤلف در این مقاله 72 کتاب چاپی و خطی به زبانهای عربی و فارسی را به ترتیب حروف الفبای نام کتاب گردآوری کرده است. وی به ترتیب 8 کتاب چاپی عربی و 22 کتاب چاپی فارسی، همچنین 27 کتاب خطی عربی و 15 کتاب خطی فارسی ضبط کرده است.
4ـ براتی، عبدالعلی، «گزارشی از ده کتاب عاشورایی»، فرهنگ کوثر، س 5، ش 51، پاییز 1381.
مقاله حاضر چنان که گویاست، ده کتاب درباره عاشورا و امام حسین علیه‏السلام را معرفی گزارشی می‏کند. اغلب کتابها در دو سال اخیر چاپ شده و اتفاق را که کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‏السلام از جمله آنهاست که در دو صفحه معرفی می‏شود.
5ـ پژوهشکده علوم انسانی دانشگاه امام حسین علیه‏السلام ، خورشید شهادت، ویراسته محمّد دانشگر و سید هدایت جلیلی، تهران، دانشگاه امام حسین علیه‏السلام ، 1376-1374، 4 دفتر، 383+294+337+376 ص، وزیری.
هر چند این اثر کتاب‏شناسی نیست، ولی چون مشتمل بر مقاله‏ها و سخنرانیهایی درباره امام حسین علیه‏السلام ، تاریخ و تحریفات عاشوراست در اینجا آمده است. این اثر دستاورد سه سمینار است که بین سالهای 1373 تا 1375 در دانشگاه امام حسین علیه‏السلام برگزار شده است. رجوع شود به کتاب مورد بحث، صفحات 269 و 270.
6ـ جعفریان، رسول، «در باره منابع تاریخ عاشورا»، آینه پژوهش، س 12، ش 71 و 72، آذر ـ اسفند 1380.
مؤلف در این مقاله به معرفی پنج مقتل اصیل و مهم از میان کتب مقتل می‏پردازد. این پنج منبع که دیگران از آنها استفاده کرده‏اند، به همراه مؤلف هر یک بدین ترتیب معرفی شده‏اند. ابو مخنف و مقتل الحسین علیه‏السلام ، محمّد بن سعد و مقتل الحسین علیه‏السلام ، بلاذری و مقتل الحسین علیه‏السلام ، دینوری و مقتل الحسین علیه‏السلام ، احمد بن اعثم کوفی و مقتل الحسین علیه‏السلام . در پایان به آثار دیگری از قرن سوم و چهارم هجری اشاره شده است.
7ـ حاجی ابوالحسنی، عبدالحسین و محمّد نوری، «نگاهی به عاشوراپژوهی در غرب»، کتابهای اسلامی، س 1، ش 3، زمستان 1379.
این مقاله به معرفی منابع مهم و اساسی که در غرب و از سوی پژوهشگران غربی منتشر شده می‏پردازد، و آثار پژوهشگران غیر مسلمان شرقی یا خاورشناسان شرق در آن نیامده است. مقاله به دو بخش «ترجمه‏ها و تصحیحها» و «نوشته‏های تحلیلی» تنظیم شده و آثار به ترتیب تاریخِ انتشار معرفی شده است. در بخش «نوشته‏های تحلیلی» پس از معرفی هفت تن از نویسندگان غربی و آثار آنان، سیزده تحقیق مهم و جدید غربیان را برمی‏شمارد.
8ـ حبیبی، سلمان، «کتاب‏شناسی‏اندیشه سیاسی عاشورا»، حکومت اسلامی، س 8، ش 27، بهار 1382.
در این مقاله کتاب‏شناسی توصیفی 50 اثر به ترتیب حروف الفبای نام کتاب آمده است. درونمایه و محور اصلی این آثار، تبیین و تحلیل بعد سیاسی واقعه کربلاست که از میان دهها کتاب گزینش و معرفی اجمالی شده است.
9ـ حیدری قاسمی، محمّد، کتابشناسی عاشورا، تهران، انتشارات اطلاعات، 1378، 447 ص، وزیری.
حجم بیشتر کتاب متعلق به آثار عاشوراپژوهی است. بعلاوه کتابهایی درباره اصحاب امام حسین علیه‏السلام ، حضرت عباس علیه‏السلام ، حضرت زینب(س)، قاسم بن الحسن، ادعیه، زیارت و مدایح و مصائب معرفی شده است. کتابهای عربی و فارسی بیشتر معرفی شده؛ هر چند زبان کتابها محدودیتی نداشته است. اطلاعات کتاب شناختی بیشتر کتابها ناقص و نارساست. در پایان نمایه مؤلفان و پدیدآورندگان آمده است.
10ـ کرجی، علی، «امام حسین علیه‏السلام در آیینه مطبوعات»، فرهنگ کوثر، س 5، ش 51، پاییز 1381.
این وجیزه بیش از 140 مقاله از نشریات و روزنامه‏های دو سال اخیر را در خود جای داده است. تنظیم و چینش بر اساس نام مقاله ولی الفبایی نشده و هیچ نظم و نسقی ندارد. اطلاعات کتاب‏شناسی مقاله‏ها نیز اغلب ناقص و نارساست.
11ـ «مأخذشناسی امام حسین علیه‏السلام »، رواق اندیشه، س 2، ش 11، آبان 1381.
در این مقاله 60 کتاب و 58 مقاله به ترتیب حروف الفبای نام مؤلف گردآوری شده است. بیشتر کتابها و مقاله‏های ضبط شده به سالهای اخیر برمی‏گردد.
12ـ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، مجموعه مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1376-1374، 6 دفتر، 433+433+413 + ده +442+718+336 ص، وزیری.
هر چند این اثر کتاب‏شناسی نیست، ولی نظر به مقالات متعدد، متنوع و تحلیلی که در باره فرهنگ عاشورا، ریشه‏ها و دستاوردهای آن دارد، در اینجا آمده است. کتاب حاضر فراهم آمده از مقالات اولین و دومین کنگره بین المللی امام خمینی و فرهنگ عاشوراست. رجوع شود به متن کتاب مورد بحث، صفحات 271 و 272. گفتنی است چکیده مقاله‏های این دو کنگره را نیز مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی منتشر کرده است.
13ـ نوبان، مهر الزمان، «کتابنامه محرم و عاشورا»، کتاب ماه (دین)، س 1، ش 7، فروردین 1378.
این کتاب بر اساس حروف الفبای نام کتاب در دو بخش کتابها و مقالات تنظیم شده است. در این مقاله مشخصات کتاب شناختی 221 کتاب و 123 مقاله آمده است.
14ـ نوری، محمّد، «منابع اولیه تاریخی در باره امام حسین علیه‏السلام و عاشورا»، کتابهای اسلامی، س 1، ش 3، زمستان 1379.
مقاله حاضر به معرفی منابع اولیه عاشوراپژوهی تا دوره ابن طاووس می‏پردازد. مؤلف این منابع را به سه دسته تقسیم می‏کند:
الف ـ آثاری که به دست ما نرسیده یا ندیده‏ایم؛ در این بخش اطلاعاتی کوتاه از 28 مقتل و اثر آمده است. ب ـ آثار موجود و منتشر شده؛ در این قسمت 10 مقتل معرفی اجمالی شده است. ج ـ آثاری که ضمن تاریخ‏نگاری‏های عمومی آمده است؛ مؤلف در این بخش نیز به معرفی اجمالی 8 اثر می‏پردازد. در مجموع این مقاله 46 مقتل و اثر عاشورایی را معرفی می‏کند.
15ـ هوشیار حاجیان، محمّد جواد، «فهرست مقتل الحسین علیه‏السلام در الذریعه و معجم ما کتب عن الرسول»، مشکوة، ش 76 و 77، پاییز و زمستان 1381.
در این مقاله قریب به 90 کتاب مقتل امام حسین علیه‏السلام به ترتیب تاریخ فهرست شده است. مقتلهای فهرست شده از دو منبع الذریعة الی تصانیف الشیعة و معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت صلوات اللّه‏ علیهم گرد آمده است. مؤلف با رسم یک نمودار، روند تاریخی مقتل الحسین علیه‏السلام را به دو دوره تقسیم می‏کند. دوره نخست از آغاز قرن دوم تا پایان قرن هفتم هجری، در این دوره مقتل نویسی ابتدا حالت صعودی و سپس حالت نزولی دارد. دوره دوم از آغاز قرن دهم تا پایان قرن چهاردهم هجری، در این دوره مقتل‏نویسی ابتدا حالت صعودی و نزولی و در پایان حالت صعودی دارد. اوج مقتل نگاری در قرن چهاردهم هجری ترسیم شده است.
گفتنی است در این فهرست تنها آثاری که با عنوان «مقتل الحسین علیه‏السلام » ضبط شده گرد آمده است. از این رو کتابهای زیادی که نام «مقتل الحسین» را ندارند ولی در واقع مقتل هستند در این مقاله نیامده است.

......................................................................................................................................
1- بنگرید به: کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)، محمّد اسفندیاری، فصل «کتاب‏شناسی کتاب‏شناسیهای امام حسین(ع)»، ص 41. این قسمت به صورت مقاله قبلاً در مجله کتابهای اسلامی، سال اول، شماره سوم، زمستان 1379 چاپ شده است.
2- گفتنی است در این مقاله از اطلاعات و اصطلاحات موجود در کتابشناسی تاریخیِ امام حسین(ع) استفاده شده است.
3- کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)، ص 32.
4- مقاله یاد شده به معرفی اجمالی کتاب و معیارهای مد نظر آقای سفندیاری می‏پردازد. آن گاه نُه امتیاز برای این کار سترگ برمی‏شمارد. در پایان نیز چندین ایراد و پیشنهاد مطرح می‏کند که مؤلف محترم کتاب بیشتر آنها را نمی‏پذیرد.

کتابشناسی توصیفی امام حسین(ع)

منابع مقاله:
مجله دین پژوهان ، شماره 12، ؛

سلمان حسینی، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، 1381، 356 صفحه.
امام حسین(ع) انسانی کامل و شخصیتی استثنایی است که اندیشمندان بی‏شماری با مشرب‏های گوناگون به بررسی جنبه‏های متفاوت وجودی آن حضرت پرداخته و هرکس به اندازه توان خویش از این دریای رحمت و هدایت، بهره برده‏اند.
این نوشتار با هدف آشنایی هر چه بیشتر خوانندگان با سیره این بزرگ مرد حماسه و ایثار در تاریخ بشریت، به معرفی و توصیف اجمالی برگزیده‏ای از کتاب‏ها و مقاله‏هایی می‏پردازد که درباره آن حضرت نگاشته شده است.
این کتاب‏شناسی بخش نخست به کتاب‏هایی اختصاص می‏یابد که در سده‏های اخیر و عصر حاضر به تحلیل زندگی امام حسین(ع) به ویژه قیام عاشورا پرداخته‏اند.
نویسندگان این آثار به تناسب تحولات زمانه و انتظارات جامعه کوشیده‏اند تا این رخداد عظیم تاریخ بشری را کنکاش کنند از این رو، برخی از آنان برای پاسخ‏گویی به شبهه‏ها و گروهی دیگر با هدف الگوسازی برای جامعه بدین کار همت گمارده‏اند.
در بخش دوم به آثاری پرداخته خواهد شد که دربردارنده فضایل و مناقب و زندگانی آن حضرت است. باید گفت ائمه اطهار(ع) و شخص امام حسین(ع) در همه جنبه‏های زندگی از جامعیت برخوردار بودند. به همین دلیل آن حضرت را نمی‏توان تنها شخصیتی حماسی دانست، بلکه ایشان در همه فضایل انسانی هم‏چون: فتوّت، انفاق، نوع دوستی، فروتنی غیرت‏مندی و... سرآمد روزگار و آموزگار راستین بشریت به شمار می‏آید.
بخش سوم این نوشتار نیز به معرفی مقاتل، مراثی، آثارمنظوم و مانند آن می‏پردازد. بخش بزرگی از آثار نویسندگان به گزارش زندگانی حضرت امام حسین(ع) اختصاص دارد که در قالب واقعه‏نگاری، به توصیف زندگانی آن حضرت به ویژه واقعه خونین کربلا پرداخته‏اند. این کتاب‏ها که «مقتل» نامیده می‏شوند، در ادبیات مذهبی ما پیشینه‏ای دور و دراز دارند.
بخش چهارم با نام «موضوعات گوناگون» در بردارنده مطالبی مانند: سخنان و خطبه‏های امام حسین (ع)، فرهنگ‏ها، دائرة المعارف، قرآن و امام حسین(ع)، امام حسین(ع) و حضرت مهدی(عج) دعاهای امام حسین(ع)، عزاداری و زیارت امام حسین(ع) زیارت عاشورا، تربت سید الشهداء(ع)، اربعین حسینی است.
هم‏چنین از آن‏جا که زندگانی ایثارگرانه و شهادت فرزندان، خویشاوندان، اصحاب و یاران امام حسین(ع) چراغ هدایت انسان‏ها در فراز و نشیب زندگی به شمار می‏رود، بخش پنجم کتاب به معرفی برگزیده‏ای از آثار منتشر شده درباره پیروان و مریدان راستین آن حضرت اختصاص یافته است.
در پایان نیز برای استفاده بهینه خوانندگان، پژوهشگران و عاشقان امام حسین(ع)، فهرست 1000 مقاله منتشر شده درباره شخصیت، فضیلت و سیره امام حسین(ع) آمده است که از زاویه‏های گوناگون به بررسی زندگی و شهادت این الگوی کم‏نظیر تاریخ بشریت پرداخته‏اند.

کتابشناسی اندیشه سیاسی عاشورا

منابع مقاله:
فصلنامه حکومت اسلامی ، شماره 27، حبیبی ، سلمان؛


نمایه توصیفی 50 کتاب با رویکرد سیاسی به عاشورا
امام حسین (ع)، مظهر عزت و افتخار توحیدی و انسانی است و قیام و نهضت او مصداق بی‏نقص خود باوری، کرامت، نیرومندی و استواری یک انسان واقعی و الگوی تمام عیار برای بینش‏ها، منش‏ها و کنش‏های فردی و اجتماعی به شمار می‏آید .
درباره سیدالشهدا، تاکنون آثار بسیاری در قالب کتاب و مقاله از نخستین سالهای پس از واقعه کربلا تاکنون به هدف بازگویی و تبیین شخصیت امام حسین (ع) و نهضت عاشورا نوشته شده است . یکی از ابعاد مورد توجه در آثاری که درباره نهضت امام حسین (ع) نگاشته شده، تبیین و تحلیل بعد سیاسی آن است که محوری عمده بلکه محور اصلی این قیام می‏باشد . برخی از این آثار که در قالب کتاب منتشر شده، موضوع اصلی آن نگاه به عاشورا از همین منظر است و برخی نیز در کنار دیگر مباحث، به این بعد پرداخته‏اند آنچه اینک پیش روی دارید، نگاهی بس کوتاه به پنجاه کتاب است که محور اصلی مباحث آن‏ها اندیشه سیاسی عاشورا بوده و از میان دهها کتاب، برای معرفی انتخاب شده‏اند . همان‏گونه که این مجموعه از میان عناوین گسترده‏ترین گزینش شده‏اند، طبعا کتابهای ارزشمند و قابل توجه دیگری نیز در این موضوع وجود دارد که چه بسا از دید نویسنده پنهان مانده یا در دسترس نبوده‏اند . و از آنجا که انگیزه معرفی این مجموعه فهرست‏نویسی تمام آنچه در این باره منتشر شده نمی‏باشد طبعا جای خرده‏گیری نخواهد بود که چرا به همین اندک بسنده شده است . نویسنده محترم، یکصد عنوان را معرفی کرده بود اما مجله از آن میان به آنچه پیش روی دارید بسنده کرد; همین اندک نیز می‏تواند نمایی کلی از تلاشهای علمی پژوهشی که در این زمینه صورت گرفته به دست دهد و نیز علاقه‏مندان و پژوهشگران را با منابع متناسب با موضوع ویژه‏نامه آشنا سازد . ان‏شاءالله
نیاز به تاکید نیست که معرفی آثار یاد شده لزوما به معنای تایید مطالب و دیدگاههای آن‏ها نمی‏باشد . ضمنا ترتیب عناوین بر اساس حروف الفبا شکل گرفته است .
1 . آذرخشی دیگر از آسمان کربلا
مصباح یزدی، محمد تقی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ سوم، 1379، 239ص .
مجموعه چند سخنرانی در تحلیل قیام عاشورا و بیان اهداف امام حسین (ع) از اقدام علیه یزید است . نویسنده به منظور زدودن برخی شبهات موجود راجع به بزرگداشت عاشورا و علل و زمینه‏های بروز آن و گریه و عزاداری بر امام حسین، مجموعه حاضر را تدوین کرده است . وی به روش تحلیلی و با استناد به آیات و احادیث، هدف امام حسین را اجرای حدود الهی و عمل به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر دانسته و با اشاره به مندرجات برخی روزنامه‏ها، از مروجان تساهل و تسامح دینی و مردم سالاری که اعمال خشونت را مطلقا نفی می‏کنند، به شدت انتقاد کرده است .
برخی سرفصل‏های کتاب چنین است: شبهاتی پیرامون عاشورا و بزرگداشت آن، نقش عاشورا در بقای اسلام، زمینه‏های قیام عاشورا، پیشینه تاریخی واقعه عاشورا، زمینه‏های اجتماعی انحراف جامعه، عوامل انحراف جامعه، تشابه جامعه ما با زمان امام حسین (ع)، روش‏های به کارگیری عوامل انحراف جامعه از سوی معاویه، علل و انفعال جامعه در برابر فعالیت‏های معاویه، راه‏های مقابله با عوامل انحراف از جامعه، هدف قیام عاشورا، اصلاح مفاسد هدف اصلی قیام امام حسین (ع)، امر به معروف و نهی از منکر، مصادیق امر به معروف و نهی از منکر به معنی عام، وظایف حکومت و مردم در شرایط حاضر و ...
2 . ارزیابی انقلاب امام حسین (ع) از دیدگاه جدید
شمس الدین، محمد مهدی; مترجم: مهدی پیشوایی، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری الست فردا، چاپ اول، 1379، 285ص .
نویسنده در این اثر طی سه بخش اصلی به ارزیابی و تبیین نهضت عاشورا برآمده است . در بخشی از کتاب آمده است: اگر مبدا انقلاب امام حسین (ع) را سال 60 یا 61 هجری بگیریم، سخت اشتباه کردیم . مبدا انقلاب امام حسین (ع) سال 60 هجری نبوده، بلکه سال‏های پس از وفات پیامبر (ص) بود ... ، انقلاب خونین امام حسین (ع) حلقه‏ای از زنجیر حوادث بود که یک سر آن به فاجعه کربلا و سر دیگر آن به ماجرای سقیفه منتهی می‏شد و این حلقه در کربلا نیز خاتمه نیافت; بلکه سرچشمه انقلاب و قیام‏های خونین دیگری گردید .
نگارنده در بخش نخست «شرایط سیاسی و اجتماعی انقلاب امام حسین (ع)» را ذیل این مقولات بررسی می‏کند: سرچشمه انحراف، منطق سقیفه، روش عمر در تقسیم بیت المال، مسئله شوری، نتایج زیان بار شورا، سیاست مالی و اداری عثمان، تسلط بنی‏امیه، سیاست‏های معاویه، و حکومت معاویه .
در بخش دوم «موجبات و انگیزه‏های انقلاب‏» با مباحثی از این دست ارزیابی می‏شود: روش امام حسین (ع) در برابر یاست‏بنی‏امیه، عواملی که امام حسین (ع) را وادار به صلح با معاویه کرد، ویژگیهای یزید، عکس العمل امام حسین (ع) در برابر ولیعهدی و بیعت‏با یزید، انگیزه‏های انقلاب امام حسین (ع) از نظر افکار عمومی، و راز مخالفت امام حسین (ع) با حکومت‏یزید و .. .
بخش سوم به تبیین «آثار و نتایج انقلاب امام حسین (ع) در حیات جامعه اسلامی‏» اختصاص یافته است . برخی مباحث این بخش عبارت‏اند از: قطع نفوذ دینی امویان، بیداری مسلمانان، رسوایی یزید، شروع انقلاب‏های زید بن علی، ابی‏السریا، عبدالرحمن ابن اشعث، و قیام مختار و ...
3 . امام حسین (ع) از زبان استاد شهید مرتضی مطهری (ره)
عزیزی، عباس، قم، انتشارات صلاة، چاپ اول، 1381، 415ص .
نویسنده کتاب با الهام از این سخن فقیه فرزانه حضرت امام خمینی (ره) که آثار استاد شهید مطهری را از مهم‏ترین آثار اسلامی دانسته، استخراج نظرات آن استاد شهید و تدوین و تبویب مجموعه آثار ایشان در باره امام حسین (ع) را سرلوحه کار خویش قرار داده است . این اثر از بیست و پنج فصل تشکیل شده که عناوین آن عبارت‏اند از:
فضایل امام حسین (ع)، فلسفه قیام امام حسین (ع) آگاهی و اشتیاق امام حسین (ع) به جهاد و شهادت، شخصیت‏حماسی امام حسین (ع)، کربلا تجلیگاه فضائل اخلاقی، نماز و عبادت امام حسین (ع)، خصایص و فضایل اصحاب و یاران امام حسین (ع)، فضایل و مصایب خاندان ابی‏عبدالله الحسین (ع)، ویژگی‏های پیام و شعارهای نهضت‏حسینی، مقایسه شرایط زمانی امام حسن (ع) با امام حسین (ع)، مقایسه مقتضیات و شرایط زمان امام حسین (ع) با سایر ائمه، مقایسه نهضت امام حسین (ع) با سایر نهضت‏ها، تحلیل ماهیت نهضت و حادثه عاشورا، ویژگی‏های مکتب حسینی، درس‏های نهضت عاشورا، رمز جاودانگی نهضت‏حسینی، فلسفه گریستن بر مصایب حسین (ع)، تاثیر خون در اشاعه نهضت‏حسین (ع)، تاثیر و نقش زنان در حادثه کربلا، نقش امام سجاد در تبلیغ نهضت عاشورا، جنبه‏های گوناگون تبلیغ در نهضت‏حسین، بررسی شخصیت پلید قاتلین حسین بن علی (ع)، آثار و نتایج نهضت‏حسین (ع)، تحریفات عاشورا، و فلسفه احیاء فرهنگ عاشورا و اقامه سنت عزاداری .
4 . امام حسین (ع) در جامعه ارغوانی
کتانی، سلیمان ; ترجمه پرویز لولاور، قم، نصر، چاپ اول، 1378، 216ص .
این اثر ترجمه کتاب «الحسین فی حلة البرفیر» نویسنده مسیحی لبنانی، سلیمان کتانی است که برگردان فارسی آن با عنوان امام حسین (ع) در جامعه ارغوانی سامان یافته است . شیوه نگارش کتاب، تحلیلی و نثر آن توصیفی است . کتاب به تحلیل عوامل و منشا تاریخی نهضت عاشورا پرداخته است . نویسنده در این راستا وقایع تاریخی را از زمان پیامبر (ص) تا پدید آمدن حادثه عاشورا مورد بررسی قرار داده است . در این کتاب تلاشهای منافقان و تعصبات جاهلی و قبیله‏ای از جمله علل محروم شدن اهل‏بیت (ع) از حقوقشان به شمار رفته است .
عناوین مطرح شده در این کتاب عبارتند از: توطئه‏های مخالفان رسالت و امامت در زمان پیامبر (ص) و حجة‏الوداع و سرپیچی از لشکر اسامه، انحراف در مسئله گزینش رهبری و خلافت‏بعد از وفات پیامبر (ص)، چگونگی انتخاب خلفای اول و دوم، شورای شش نفره عمر در محروم کردن اهل‏بیت (ع) از خلافت، خلافت عثمان و تلاش گسترده‏تر امویان در مقاصد غیراسلامی، کارشکنی‏ها علیه استقرار حکومت عادلانه علی (ع)، تحمیل صلح به امام حسن (ع)، جنایات معاویه و یزید و سرانجام پدید آمدن نهضت‏خونین کربلا .
5 . امام حسین (ع) و جاهلیت نو
سلیمانی، جواد، قم، یمین، چاپ اول، 1377، 224ص .
در این کتاب، مؤلف با استناد به یافته‏های گذشتگان، ضمن بررسی مبانی و ریشه‏های نهضت‏سیدالشهداء (ع) از تجدید حیات جاهلیت در عصر آن بزرگوار و نحوه برخورد آن حضرت با این پدیده شوم سخن به میان آورده است . کتاب متشکل از دو بخش اصلی است . در بخش اول، مؤلف سیمای جامعه را در چهار مقطع: تاریخ جاهلیت، عصر بعثت، دوران حکومت‏سه خلیفه اول و دوران حکومت فرزندان ابوسفیان بررسی نموده و در بخش دوم موضع امام حسین (ع) در برابر جهل آن دوره شرح داده شده است .
6 . انقلاب عاشورا
مهاجرانی، سید عطاءالله، تهران، اطلاعات، چاپ پنجم، 1378، 229ص .
این کتاب مبانی اعتقادی و زمینه اجتماعی و سیاسی فاجعه عاشورا و نیز مبانی سلطنت و مشروعیت‏حکومت معاویه و یزید را جستجو می‏کند . به اعتقاد نویسنده، عاشورا چهره اسلام و جامعه اسلامی و ساختار حکومت‏بنی‏امیه را عمیقا دگرگون کرد . وی می‏افزاید: هیچ کس مثل امام حسین (ع) عمق جانها و جامعه را تکان و تغییر نداده است . بر همین مبنا نویسنده، فاجعه کربلا را انقلاب می‏داند و عنوان کتاب خود را انقلاب عاشورا می‏نامد .
کتاب پس از یک مقدمه کوتاه، در هشت فصل و به این ترتیب تنظیم شده است: 1 - ریشه‏ها; 2 - دگرگونی باورها و ارزشها; 3 - ماهیت و مبانی ساختار سلطنت معاویه; 4 - سلطنت معاویه و سب علی (ع) ; 5 - ولایتعهدی یزید; 6 - مرگ معاویه; 7 - طلایه انقلاب; 8 - انقلاب عاشورا، کتاب با توجه به منابع تاریخی، نشان می‏دهد که بنی‏امیه - به ویژه معاویه و یزید - نه تنها با علی و آل علی بلکه با پیامبر اسلام و قرآن سر ستیز داشتند و به شخص پیامبر اسلام عناد می‏ورزیدند و گاهگاهی که فرصت می‏یافتند این عناد را بروز می‏دادند . در عین حال، آنان همواره از اسلام و قرآن مانند یک ابزار بیشترین استفاده را می‏کردند و تا آنجا که می‏توانستند از اسلام چهره‏ای غبار آلود و وارونه به مردم نشان می‏دادند و همیشه در تحریف مفاهیم و اصول اسلامی می‏کوشیدند . در چنین شرایطی همه تلاش معاویه و سپس یزید این بود که حضرت حسین (ع) با بیعت کردن، اسلام اموی را به جای اسلام نبوی به رسمیت‏بشناسند و به آن مشروعیت‏ببخشند ولی از آنجا که امام حسین (ع) این کار را مساوی با نابودی اسلام می‏دید، هرگز به آن تن نداد تا به شهادت رسید .
7 . انگیزه قیام امام حسین (ع)
ضیائی بیگدلی، محمد حسین، قم، انتشارات دارالعلم، چاپ اول، 1374، 213ص .
این اثر مجموعه‏ای است که به بررسی انگیزه‏های قیام امام حسین (ع) می‏پردازد . برخی عناوین کتاب عبارت‏اند از: وظایف اولیه پیشوایان مذهب اسلام، خلافت امام حسین (ع)، جریان بیعت‏با یزید، نگاهی به شخصیت والای امام حسین (ع)، مرگ معاویه و جانشینی یزید، کردار و گفتار یزید ... ، وظیفه امام حسین (ع) و قیام در برابر یزید، رشحاتی از انگیزه این قیام، تصمیم امام (ع) به خروج از مدینه، اعزام مسلم بن عقیل به کوفه از سوی امام حسین (ع)، عزیمت امام حسین (ع) از مکه به عراق، توقف امام (ع) در کربلا، جریان شب عاشورا، روز عاشورای حسینی، فشرده‏ای از وقایع بعد از شهادت امام حسین (ع)، قیام امام حسین (ع) از دیدگاه مورخ مسیحی و ... .
8 . انگیزه‏های قیام عاشورا
دشتی، محمد، قم، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع) چاپ اول، 1376، 250ص .
در زندگی فردی و اجتماعی انسانها همواره تحولات و دگرگونیهای فراوانی رخ می‏دهد که بسیاری از آنها قابل ارزیابی و دقت است، و برای آیندگان بهترین آموزگار و معلم ارزشهاست، و برای پندآموزان و انسان‏های تشنه حقیقت، عبرت‏آموز است که نباید از کنار حوادث و رویدادهای تاریخی گذشتگان به سادگی عبور کرد . حادثه عظیم عاشورای حسینی نیز یکی از تحولات مهم سیاسی تاریخی بشریت، و یکی از رویدادهای بی نظیر در تداوم خط رسالت پیامبران آسمانی است که باید به درستی تجزیه و تحلیل گردد . و به خوبی مورد ارزیابی قرار گیرد، و علل و انگیزه‏های آن، با روش‏های صحیح تحقیق، کشف و شناسایی شود تا همواره بهترین الگو و عالیترین سمبل آزادگی و روشن‏ترین راه آزادی باقی بماند و بشریت را به راه نجات و امیدواری، به تکامل و رستگاری رهنمون گردد .
با بررسی صحیح تحولات بشری و قیام‏ها و نهضت‏های سیاسی، عوامل گوناگونی را می‏توان کشف و شناسایی کرد مانند: علل و عوامل سیاسی، علل و عوامل حکومتی، علل و عوامل جغرافیایی، علل و عوامل روانی و اخلاقی، علل و عوامل نظامی و توسعه‏طلبی‏های میلیتاریستی، علل و عوامل اقتصادی، علل و عوامل علمی و فرهنگی از این رو ارزیابی قیام عاشورا، از یک هدفداری خاصی برخوردار است و انواع پیام‏های ارزنده سیاسی، معنوی، عقیدتی را به همراه می‏آورد، عبرت‏آموز و سرنوشت‏ساز است، الگوی آزادگان و سمبل آزادی است، محرومان را به مبارزه و تلاش وا می‏دارد و روح ظلم ستیزی و شهادت‏طلبی را تقویت می‏کند .
در آن روزگاران حساس، یزید با اراده و اختیار برای استحکام حکومت‏خود، و تداوم هواپرستی و سلطه‏گری امویان، خود را از انجام آن همه جنایات ناگزیر می‏شمارد تا منافع امویان را با تهاجم به عترت پیامبر (ص) و نابودی ارکان دین تامین کند . و امام حسین (ع) نیز در آن مقطع زمانی خاص، با اراده و آگاهی، با انتخاب و آزادی، دفاع از دین و امت اسلامی را بر می‏گزیند، و آگاهانه شهادت را می‏طلبد، و به همه دین خواهان و تشنگان آزادی نامه می‏نویسد، پیام می‏دهد که راه حفظ دین و سلامت قرآن، امروز در سایه قیام و شهادت است .
عناوین مطرح شده در این کتاب عبارت‏اند از: مسئله تحلیل تاریخ، تحقق سیستم حکومت اسلامی ... ، تحقق شرائط رهبری، مبارزه با روش‏های دروغین انتخاب رهبری، حاکمیت دوباره جاهلیت، مبارزه با حاکمیت‏باطل، دفاع از سلامت دین، دفاع خونین و حل بن‏بست‏ها، مبارزه با خودپرستی‏ها، مبارزه با مفاسد اخلاقی، مبارزه با روح ذلت پذیری، زنده نگهداشتن سنت و احکام الهی .
9 . بررسی اثرات قیام امام حسین (ع) در فقه سیاسی شیعه
شیرکش، هیثم، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1379، 178ص .
هدف نویسنده بررسی برخی از ابعاد نهضت امام حسین (ع) در فقه سیاسی شیعه و گشودن راهی برای علاقمندان به مباحث اجتماعی فقهی بوده است . وی با بهره‏گیری از منابع فقهی، تاریخی و تفسیری و با استناد به نظر فقها، به دست آوردهای این نهضت عظیم در فقه سیاسی پرداخته و مسئله قیام امام حسین (ع) را در فقه مورد بررسی قرارداده است . برخی از عناوین مورد بحث چنین است: تعریف فقه سیاسی و برخی از مصادیق آن، اوضاع معاصر قیام امام حسین (ع)، علل قیام امام حسین (ع) از دیدگاه امام خمینی، فقه عاشورایی امام خمینی، ادله مشروعیت قیام علیه حکام جور، چرا امام حسین (ع) راه تقیه را در پیش نگرفت؟ ، تقیه در احکام، مهادنه (متارکه جنگ)، هدنه در متون فقهی .
10 . پس از پنجاه سال پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین (ع)
شهیدی، سیدجعفر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ بیست و سوم، 1378، 216ص .
این اثر با شیوه‏ای تحلیلی نگارش یافته است و هدف از آن، کاوش در علل و عوامل پیدایش حادثه عاشورا در لابه لای گزارش‏های تاریخی است . اهم عناوین آن عبارت‏اند از: بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی و بافت قومی نژاد عرب و تضادهای دو تیره بزرگ عدنانی و قحطانی و شعبات آن از قبل از اسلام تا سال 61ق، و ادامه تنش‏های قومی پس از سال 61، اثرات ظهور اسلام در جزیرة العرب و خارج آن، رواج شبهات کلامی، بر اثر نفوذ فرهنگ‏های فلسفی و کلامی بلاد مفتوحه، رقابت مراکز قدرت در پنج‏شهر مهم آن روز مکه و مدینه و بصره و کوفه و دمشق، آثار فرهنگی بجامانده از تضادهای لخمیان و غسانیان در عراق و شام، تحلیل قیام حسینی از آغاز بیعت‏خواستن یزید در مدینه و تا پایان و شهادت آن حضرت و اسارت خاندان عترت (ع)، رسوایی ستمگران و انتقام الهی از آنان، روند تحول سیاسی و اثرات دراز مدت قیام عاشورا در جهان اسلام، از جمله در دوره بنی‏امیه و بنی‏عباس و گستره تاریخ .
11 . پیامهای عاشورا
محدثی، جواد، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی‏فقیه در سپاه - مدیریت تحقیقات عاشورا، چاپ سوم، 1381، 255ص .
شناخت عمیق زندگانی امام حسین (ع) و نهضت عاشورا و تجزیه و تحلیل ابعاد گوناگون آن از نیازهای قطعی جامعه اسلامی است . در این راستا مقرر گردید یک سلسله تحقیقات گسترده و عمیق پیرامون ابعاد زندگانی و قیام امام حسین (ع) زمینه‏ها و پیامدهای آن صورت پذیرد . مدیریت تحقیقات عاشورا در پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه بر آن شد تا دراین میان گام نخست را بر دارد و آنچه را از گنجینه معارف عاشورا در این جهت‏برداشت می‏شود به نسل پویای انقلاب اسلامی عرضه کند . این اثر یکی از کارهای جنبی تدوین «دائرة المعارف امام حسین (ع)» است که با همکاری جمعی از پژوهشگران در مرکز تحقیقات اسلامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دست اجراست .
نویسنده دراین مجموعه جهت استخراج این درسهاو پیامها از مطمئن‏ترین راهها از جمله سخنان و خطبه‏های امام حسین (ع) و یاران شهید و بازماندگان شهدا، عملکرد، رفتار و شیوه عملی سیدالشهدا و اصحاب و خاندان او; متون و منابع معتبر تاریخی و دینی مربوط به عاشورا استفاده کرده است .
عناوین کلی موضوعات از این قرارند: پیامهای اعتقادی، پیامهای اخلاقی، پیامهای زندگی بخش، پیامهای عرفانی، پیامهای تاریخی، پیامهای سیاسی، پیامهای احیاگری و پیامهای بانوان .
در بخش پیامهای سیاسی عناوینی چون ولایت و رهبری، تولی و تبری، امر به معروف و نهی از منکر، عدالتخواهی، باطل ستیزی، جهاد اصلاح و ... مورد بررسی قرار گرفته است .
12 . پیامهای عاشورا (و جایگاه آن در نهج‏البلاغه)
دشتی، محمد، قم، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع)، چاپ دوم، 1376، 181ص .
حادثه بزرگ عاشورا در شرایطی تحقق پذیرفت، که مصلحان اجتماعی از درمان و اصلاح جامعه اسلامی ناامید شده و فکر می‏کردند راه چاره‏ای وجود ندارد . حماسه عظیم عاشورا به بشریت‏سرگردان و درمانده که در برابر قدرتهای بزرگ سلطه گر افسون شده بودند، راهی را نشان داد که حرکت‏آفرین و نورانی و جاودانه بود و پیام داد که: «مرگ سرخ به از زندگی ننگین است‏» .
خونی را در عروق بی رمق بشریت تزریق کرد که هرگز از حرکت‏باز نایستاد . شوری در دلهای آزادگان و تشنگان حقیقت نهاد که هرگز به سردی نگرایید . شعوری به مغزها داد که همواره راه خونین شهادت را پر رهرو نگهدارند . نوری را در قلبها تاباند که هرگز به خاموشی نگرائید . عواطفی را در بشریت‏خسته از انواع ستم برانگیخت که همواره در تکاپوست و هراسی را درعمق وجود سلطه گران تاریخ ایجاد کرد که همواره در وحشت و اضطرابند .
پس باید به ارزیابی هماره این حقیقت پرداخت . باید ابعاد ژرف آن را به ارزیابی مدام گذاشت، باید لحطه‏ای از حماسه خونین عاشورا غفلت نکرد . باید انگیزه‏های سامان دهنده آن را دانست، باید پدید آورندگان ایثارگر آن را شناخت . باید امام عشق را در جاذبه‏های جاودانه عاشورا پیدا کرد . که یکی از آن نگاه‏ها و نگریستن‏ها ارزیابی پیامهای حماسه عاشورا است . اگر پیام‏های عاشورا را بشناسیم و در زندگی خود بکار گیریم . همواره در اردوی حضرت اباعبدالله (ع) می‏توانیم وارد شویم و در برابر هر ستمکاری بخروشیم و با دیگر آزادگان شهادت طلب بجوشیم و هماره از کاسه عشق حسینی در کربلائی به دست همه تاریخ، زلال قیقت‏بنوشیم و تا تجلی دولت‏حضرت یار (عج) در نفی بردگی‏ها، ذلت و خواریها بکوشیم .
عناوین و موضوعات کتاب بدین قرارند: پاسداری از دین، زنده نگهداشتن سنت پیامبر (ص)، زنده نگهداشتن امر به معروف و نهی از منکر، تحقق مراحل نظارت ملی، انجام روشهای امر به معروف، اصلاح جامعه اسلامی، آینده نگری (زنده نگهداشتن فرهنگ انتظار و رجعت)، زنده نگهداشتن احکام قرآن، حفظ جایگاه رهبری در اسلام (دفاع از ولایت عترت)، شهادت‏طلبی .
13 . پیامدهای عاشورا
اردکانی، سیدابوالفضل، قم، مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه; انتشارات، منبع، چاپ اول، 1380، 366ص .
این کتاب عمدتا به وقایع و حوادث پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش اختصاص دارد . نگارنده، ضمن شرح کوتاهی از قیام خونین عاشورای حسینی، پیامدهای بعدی آن: یعنی ظهور نهضت‏ها، شورش‏ها و قیام‏های مختلف را بررسی کرده است; از جمله: شورش حجاز، قیام عراق، قیام مختار بن ابی عبیده ثقفی، قیام زید بن علی (ع)، قیام در ایران (خراسان) و سقوط امویان .
14 . پرتوی از عظمت امام حسین (ع)
صافی گلپایگانی، لطف الله، قم، حضرت معصومه (ع)، چاپ اول، 1379، 472ص .
این اثر پژوهشی است توصیفی و تحلیلی در باره شخصیت و قیام امام حسین (ع) . نویسنده در آغاز به کتابهایی که در باره قیام امام نوشته شده، اشاره و گفته است: امروزه بیشتر از تحلیل حوادث و علل و نتایج آن سخن می‏رود، حال آنکه درگذشته بیشتر به توصیف حوادث پرداخته می‏شد . آن گاه نویسنده افزوده است: کتابهایی که شامل تحلیل تاریخی حوادث کربلا می‏باشد، نسبت‏به کتابهایی که متن حوادث را نگه‏داری کرده، بسیار کم است . در عین حال اهمیت کتابهایی که متن حوادث را نگه داشته‏اند در نزد ما محفوظ است .
مطالب کتاب در چهار بخش تنظیم شده است: شخصیت و فضایل حسین علیه السلام، بنی‏هاشم و بنی‏امیه، علل قیام حسین علیه السلام، نتایج و فواید قیام حضرت ابی‏عبدالله الحسین علیه السلام .
در بخش اول پاره‏ای از احادیث پیامبر در باره امام حسین آورده و سپس به برخی از ویژگیهای او (مکارم اخلاق، علم، عدالتخواهی، شجاعت و . .). اشاره شده است .
بخش دوم در باره کارنامه بنی‏امیه است و در آن از رزایل معاویه و یزید سخن رفته است .
بخش سوم به علل قیام امام حسین (ع) اختصاص داده شده و استقبال از شهادت، امر به معروف و ... در شمار علل قیام شمرده شده است .
نویسنده در این بخش کوشیده است ثابت کند که تشکیل حکومت اسلامی، با همه اهمیت آن، در آن دوره ممکن نبود و امام برای آن قیام نکرد .
سرانجام در بخش چهارم کتاب از نتایج و فواید قیام امام حسین (ع) سخن رفته است; از جمله: نجات اسلام، بیداری شعور دینی، محبوبیت اهل‏بیت و عزت بازماندگان، محکومیت‏بنی‏امیه در افکار عمومی .
15 . پیرامون حماسه عاشورا
شفیعی، سید محمد، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، 1374 .
این اثر دارای یک مقدمه به قلم حضرت آیة‏الله فاضل لنکرانی پیرامون «آگاهی امام حسین (ع) از شهادت خود در سفر به سوی کربلا» است که با استفاده از منابع مهم و معتبر به اثبات این قضیه می‏پردازد . نویسنده در پیشگفتار با توجه به فرمایشات حضرت امام‏خمینی مطالبی پیرامون اهمیت زنده نگهداشتن حماسه عاشورا بیان می‏کند .
این اثر در یازده فصل مطالبی را پیرامون قیام امام حسین (ع) اختصاص داده است که اهم عناوین آن چنین است: قیام امام حسین (ع) زمینه‏ها و مسائل مربوط به قبل از قیام و فساد و فتنه انگیزی حکومت‏بنی‏امیه، اسوه‏های بیداری و یاران با وفای امام، تاریخ سازان و چهره‏های برتر عاشورا، پیمان شکنان منافق و نقابدار، وضعیت اسرا در شام و مدینه، اربعین حسینی، موضع‏گیری‏های یزید و کارگزارانش . در ادامه دستاوردهای قیام امام حسین (ع) و برخی قیامهای پس از آن را مورد اشاره قرار می‏دهد .
16 . پیشینه عاشورا (از خون محراب تا محراب خون)
رویکردی تحلیلی به تحولات اجتماعی - سیاسی عراق و حجاز از سال چهل تا شصت هجری .
اسدی، محمد، مترجم: حجت الله جودکی، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، چاپ اول، 1379، 250 ص .
علل و زمینه‏های پیدایش واقعه کربلا را مورد تحلیل قرار می‏دهد . نویسنده به روش توصیفی و تاریخی و با استفاده از کتب معتبر تاریخی و جغرافیایی، تحولات اجتماعی و سیاسی جاری عراق به ویژه کوفه و بصره طی بیست‏سال (از41 - 61هجری) را عرضه می‏دارد . در ادامه از حوادثی نظیر مرگ معاویه، نامه‏های کوفیان به امام حسین (ع) و عوامل رویگردانی مردم کوفه از همکاری با امام حسین (ع) بحث می‏کند . در پایان، موافقان و مخالفان قیام عاشورا و اسامی شهیدان کربلا ذکر شده است .
17 . تکرار پذیری حادثه کربلا
رستم نژاد، مهدی، قم، یاقوت، چاپ اول، 1380، 136ص .
در این کتاب نخست‏با استناد به آیاتی از قرآن کریم در باره آزمایش الهی و انواع آن سخن به میان آمده، سپس طی سه فصل، «ولایت‏ستیزی‏» ، «دین ستیزی‏» و «تقدس زدایی‏» به بیان توطئه‏های منافقان در صدر اسلام علیه امام علی (ع) و تقدس زدایی از اصل «ولایت‏» می‏پردازد و سیر انحراف جامعه را از اسلام اصیل تا رویارویی با امام (ع) مورد کنکاش قرار می‏دهد . آن گاه با مقایسه زمان حال با عصر امام حسین (ع)، موضوع «تکرار پذیری حادثه کربلا» را در عصر حاضر بررسی می‏کند، و در پایان نتیجه می‏گیرد . که با بررسی تاریخ صدر اسلام، خصوصا حوادث پس از ارتحال پیامبر عظیم‏الشان (ص) تا رویداد عاشورا نشان می‏دهد، چگونه اعمال سیاست‏های چهارگانه (ولی ستیزی، ولایت‏ستیزی، دین ستیزی و تقدس زدایی) جامعه آن روز را به سراشیبی سقوط و انحطاط کشاند، به گونه‏ای که تنها پس از گذشت نیم قرن از ارتحال پیامبر اکرم (ص)، از اسلام جز پوسته‏ای نازک باقی نمانده بود . در واقع، مطالعه در تاریخ همه ملل و نحل، نشانگر همین واقعیت است . استمرار ستیز با ارزشهای اخلاقی و معنوی در یک جامعه، به سرعت ریشه‏های فضیلت و معنویت را می‏خشکاند و جامعه در دامن بحران معنویت و فروپاشی ارزش‏ها می‏لغزد . متاسفانه امت اسلام نیز، پس از رحلت پیامبر بزرگوار (ص) به این سرنوشت دچار شد .
18 . جام عبرت
بررسی عملکرد عوام و خواص در حادثه عاشورا با تکیه بر بیانات مقام معظم رهبری «مدظله العالی‏» .
اسحاقی، سید حسین، قم، بوستان کتاب قم، چاپ اول، 1380، 240ص .
مقام معظم رهبری در تحلیلی جامعه‏شناختی از حادثه عاشورا، به نقش دو گروه خواص و عوام در این رویداد جان‏گداز اشاره کرده‏اند . خواص، گروه پیش رو، اندیشه‏گرا و تحلیل‏گراست و عوام، گروه پیرو، احساس‏گرا و تقلید گر که از رویدادها اثر می‏پذیرد . در این میان، می‏بینیم که دنیا گرایی، پیروی از شهوت‏ها و دوری از یاد خدا سبب می‏شود خواص هوادار حق به گروه باطل بپیوندند و با توجیه دینی کرداد خویش، عوام زود باور را به جنگ با فرزند پیامبر اسلام بکشانند . بررسی نقش و رفتار خواص و عوام در حادثه کربلا، روشن‏گر، بسیاری از حوادث واقعه و جام عبرتی برای همگان خواهد بود .
این اثر در چهار بخش تنظیم شده است . بخش اول و دوم کتاب مربوط به طرح و بررسی عملکرد و وظایف خواص و عوام در صحنه عاشورا است که طی آن از ریشه‏های انحراف و خشکاندن کژروی‏ها سخن به میان آمده است . در بخش سوم، شامل، توضیح آموزه‏ها و عبرت‏های عاشورا بوده، در بخش پایانی از رسالت آگاهان و خواص و اتخاذ الگوی صحیح در تبلیغ، نکاتی مطرح گردیده است .
19 . جامعه‏شناسی قیام امام حسین (ع) و مردم کوفه
باقی، عماد الدین، تهران، نشر نی، چاپ اول، 1379، 96ص .
کتاب حاضر، مجموعه سه مقاله در باب قیام امام حسین (ع) است که مقاله اول به تبیین جامعه‏شناسی قیام آن حضرت اختصاص دارد . در مقاله دوم، نویسنده کوشیده است، پیامدها و کارکردهای این قیام را بررسی و ارزیابی کند، مقاله سوم نیز در تکریم و بزرگداشت اربعین حسینی نوشته شده است . این مقالات به ترتیب در سال‏های 1374، 1375 و 1376 به رشته تحریر در آمده و بخش‏هایی از آن، پیش از این در روزنامه نشاط به چاپ رسیده است .
20 . حسین بن علی (ع) حماسه تاریخ
حجتی کرمانی، محمد جواد، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، چاپ اول، 1377، 260ص .
مطالب کتاب حاضر در سه بخش تنظیم یافته است: در بخش اول، از تکوین شخصیت، ارگانیزم روحی، افکار، ایده‏ها، زندگی خصوصی و موقعیت اجتماعی امام حسین (ع) سخن به میان آمده است . در بخش دوم، عوامل اساسی انحرافات جامعه اسلامی طی چند دوره از مرگ پیامبر (ص) تا زمامداری علی (ع) و از شهادت علی (ع) تا مرگ معاویه بررسی شده است . بخش سوم، به تبیین استراتژی انقلاب امام حسین (ع) و تاثیرات و پیامدهای آن اختصاص دارد .
21 . حسین علیه السلام، شهید آگاه و رهبر نجات بخش اسلام
صافی گلپایگانی، لطف الله، تهران، بی نا، (مرکز پخش: کتابخانه صدر)، 1391ق، 498ص .
کتاب حاضر که به «شهید آگاه‏» نام گذاری شده است، نقدی است‏بر کتاب «شهید جاوید» تالیف نعمت الله صالحی نجف آبادی . به نظر نویسنده هدف از قیام امام حسین (ع) شهادت بود و نه تاسیس حکومت اسلامی از این رو کتاب شهید جاوید، که هدف امام را تاسیس حکومت اسلامی دانسته و نه شهادت، باطل است .
نویسنده در آغاز کتاب نوشته است: آنچه از اخبار صحیح متواتر استفاده می‏شود این است که امام (ع) متعبد به قیام و شهادت بوده و شهادت آن حضرت محبوب و مطلوب خداوند بوده است و تعبد به شهادت امری بی‏سابقه نیست . به عبارت دیگر امام مامور بود علیه یزید قیام کند و ابطال حکومت او را اعلام نماید و امتناع خود را از این بیعت‏شوم، علنی و آشکار سازد .
همچنین نویسنده در بحث مستقلی با عنوان «امام علیه السلام آگاه بود» با سی و سه دلیل اثبات نموده است که امام از شهادت خود در کربلا آگاه بود و هدفش تاسیس حکومت اسلامی نبود و می‏دانست که پیروزی نظامی به دست نمی‏آید . کتاب «شهید آگاه‏» مانند کتاب شهید جاوید، در پنج‏بخش تنظیم شده و در هر بخش به رد یک بخش از آن کتاب پرداخته شده است . مهم‏ترین انتقاد نویسنده به کتاب شهید جاوید این است که تحلیل آن با علم امام منافات دارد و از این رو عنوان کتاب خود را شهید آگاه گذاشته است .
22 . حجة السعادة فی حجة الشهادة
اعتماد السلطنة، محمد حسن بن علی; به کوشش مصطفی فریدپور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1379، 186ص .
این کتاب در پاسخ به این پرسش که هنگام شهادت امام حسین (ع) - به سال 61 هجری قمری - در دنیا و ممالک جهان چه می‏گذشت، نوشته شده است . نویسنده کتاب، که با زبانهای گوناگون آشنا بوده و در باره تاریخ جهان منابع و مآخذ بسیاری را در اختیار داشته است، سعی کرده تا اثری ابتکاری و پربار در مورد عاشورا تهیه کند . وی پس از مقدمه، واقعه عاشورا رابه اختصار و با دقتی درخور، گزارش می‏کند . سپس در سه فصل از حوادث وقایع هم زمان با عاشورا سخن می‏گوید . فصل نخست کتاب به بیان حوادث ممالک آسیا و کشورهای مسلمان نشین اختصاص دارد که شامل جزیرة العرب، عراقین، ایران، گرجستان، ارمنستان، ترکستان شرقی وغربی، خوارزم، افغانستان، هندوستان، سند و ژاپن است . در فصل دوم به رخدادهای آفریقا می‏پردازد که شامل مصر نیز می‏گردد . در فصل سوم به وقایع مربوط به ممالک اروپایی پرداخته و از انگلیس، فرانسه، آلمان، روس، جزایر اسکاندیناوی، مجارستان و خرواتستان (کرواسی)، بلغارستان، رومانیا، پرتغال، رم، اسپانیا، و ایتالیا یاد کرده است .
23 . حماسه حسینی، جلد 3 - 1
مطهری، مرتضی، تهران، صدرا، چاپ سی و دوم، 1378، 365 + 294 + 420ص .
این اثر از مجموعه سخنرانی‏ها و یادداشت‏های آیت الله شهید مرتضی مطهری پیرامون نهضت‏حسینی (ع) است که در سه جلد تدوین یافته است . محتوای آن کلامی - تاریخی است و با شیوه تحلیلی ارائه شده است . این کتاب در موضوع خود بی‏نظیر و راه‏گشاست . شاخصه مهمی که در هر سه جلد دیده می‏شود مبارزه با تحریفات و ستیز با غلط‏اندازی‏هایی است که در باره حماسه عاشورا بافته شده است . این اثر ارزشمند از همان روزهای نخست انتشارش مورد استقبال عالمان آگاه و جوانان بیدار واقع شده و دهها بار تجدید چاپ و به برخی از زبانهای زنده دنیا ترجمه و انتشار یافته است .
جلد اول این مجموعه متشکل از سه بخش است . در بخش اول چهار سخنرانی در باره «تحریفات در واقعه تاریخی کربلا» ایراد شده است . بخش دوم، متشکل از سه سخنرانی تحت عنوان «حماسه حسینی‏» است . از آن‏جا که این عنوان، در برگیرنده مطالب سایر بخشها نیز می‏شود . این مجموعه به همین اسم نامیده شد . بخش سوم نیز شامل هفت‏سخنرانی در باره «عنصر تبلیغ در هضت‏حسینی‏» است .
جلد دوم متشکل بر چهار بخش است: در بخش اول هفت‏سخنرانی استاد شهید مرتضی مطهری به عنوان «عنصر امر به معروف و نهی از منکر در نهضت‏حسینی‏» گردآمده است . عناوین برخی از موضوعاتی که در این سخنرانی‏ها مطرح شده بدین قرار است: عوامل مؤثر در نهضت‏حسینی، شرایط، مراحل و اقسام امر به معروف و نهی از منکر و تاثیر امر به معروف امام حسین (ع) پس از حادثه کربلا، بخش‏های دیگر کتاب عبارت‏اند از: شعارهای عاشورا، تحلیل واقعه عاشورا و ماهیت قیام حسینی .
جلد سوم از مجموعه «حماسه حسینی‏» شامل نوشته‏ها و یادداشت‏هایی از استاد شهید آیة‏الله مرتضی مطهری است که در ده بخش تنظیم شده است . در بخش‏های مختلف کتاب، خوانندگان می‏توانند با مباحثی همچون: ریشه‏های تاریخی حادثه کربلا، ماهیت قیام حسینی، عنصر امر به معروف در نهضت‏حسینی و تحریفات واقعه عاشورا آشنا شوند . در بخش‏های دیگری از آن نقدهای گوناگونی بر کتابهای «حسین وارث آدم‏» ، «شهید جاوید» و مقایسه بین امام حسین (ع) و عیسی مسیح (ع) صورت گرفته است .
24 . حماسه و عرفان
جوادی آملی، عبدالله، قم، اسراء، چاپ دوم، 1378، 422ص .
محور موضوعات اثر حاضر، تبیین جایگاه عرفان و حماسه و جهاد در راه خدا و نیز هماهنگی و ارتباط اساسی این دو نسبت‏به یکدیگر است . به نظر مؤلف محترم، جهاد حقیقی بدون عرفان، ناب نخواهد بود وعرفان خالص هم بدون ایثار مال و جاه و نثار جان حاصل نخواهد شد . عناوین ذیل، مباحث اصلی کتاب را تشکیل می‏دهند: هماهنگی آیین اسلام با فطرت و نکاتی پیرامون آیه میثاق، (آیه 172 سوره اعراف)، معنا و فضیلت‏حماسه و عرفان، ویژگیهای عارفان، علی (ع) امیر عارفان و سرآمد حماسه سازان، حسین (ع) سید مظلومان و پیشاهنگ شهیدان، مراتب عرفان در کلمات امام حسین (ع) خصایص کربلا، مظاهر عرفان در حادثه عاشورا، جلوه‏های حماسی عاشورا، حماسه امام حسین (ع) حماسه‏های اصحاب و ریشه‏های تاریخی نهضت کربلا، رمز جاودانگی حماسه حسینی، فلسفه زیارت و عزاداری، شهادت آگاهانه . حماسه امام سجاد (ع) سید ساجدان و زینت عابدان .
25 . خورشید شهادت
نقش خواص در تحولات جامعه اسلامی، مجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی ابعاد زندگی امام حسین (ع) .
ویراستار: محمد دانشگر، تهران، دانشگاه امام حسین (ع)، مؤسسه چاپ و انتشارات، چاپ اول، 1378، 580ص .
این کتاب مشتمل است‏بر مجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی ابعاد زندگی امام حسین (ع) که از سوی پژوهشکده علوم انسانی دانشگاه امام حسین (ع) در سال 1376 برگزار گردید . از میان 70 مقاله ارسالی به سمینار، 29 مقاله انتخاب و در قالب کتاب به چاپ رسیده است . در ابتدای کتاب مقدمه‏ای از «هاشم ندایی‏» و متن سخنرانی علامه محمدتقی جعفری با عنوان «قیام عاشورا در نگاه خواص‏» به چاپ رسیده است . عناوین برخی مقالات کتاب به این قرار است: تعریف و نقش اجتماعی خواص از دیدگاه جامعه‏شناسی (مسعود اخوان کاظمی)، بررسی مصادیق عملکرد منفی خواص و تاثیر آن بر رکود و انحراف مسلمین (احمد حسین انزابی)، مطالعه تطبیقی مکتب نخبه‏گرایی و بحث‏خواص (حجت الله ایزدی)، تعریف خواص، ویژگیها و طیف بندی آنها (ابوالقاسم بخشیان)، عوامل انحراف خواص و راه‏های پیش‏گیری آن از دیدگاه مقام رهبری (محمد علی برزنونی)، تعریف و نقش خواص از دیدگاه جامعه‏شناسی (بهرام بیات) .
26 . درسها و عبرتهای عاشورا
ایمانی یامچی، حسین، قم، عصر ظهور، چاپ اول، 1377، 288ص .
احیای فریضه امر به معروف، احیای فرهنگ نماز، نفی نژاد پرستی، تبیین مفهوم و جایگاه امامت در اسلام، وفاداری، عشق به شهادت، صبر و استقامت، مبارزه با تروریسم، ادب اسلامی و آزادی از جمله نکاتی است که در ارتباط با نهضت عاشورا بدان اشاره شده است . افزون بر آن، مؤلف سعی کرده است مقایسه‏ای میان دنیای امروز و زمان قیام امام حسین (ع) صورت دهد .
27 . در سایه سرو آزادی
بازرگان، عبدالعلی، تهران، شرکت‏سهامی انتشار، چاپ اول، 1378، 301ص .
این کتاب شامل مقالات و سلسله سخنرانی‏هایی در باره امام حسین (ع) و نهضت عاشورا است که در سال‏های 1365 تا 1377 در نجمن اسلامی مهندسان و مراسم عزاداری در دفتر مرکزی نهضت آزادی و ... . ایراد گردیده که به بررسی قیام امام حسین (ع) و پیام‏های عاشورا می‏پردازد . عناوین مقالات و سخنرانی‏ها عبادت‏اند از: حسین (ع) آمر و عامل به عدالت، حسین (ع) وارث و پوینده راه انبیا (عرضه قیام حسینی به قرآن)، زمینه‏های مردم‏شناسی در نهضت کربلا، شاکله حسین (ع) شعارها و شعورهای عاشورا، کلام حسین (ع) مسخ تاریخی میراثهای مذهبی، من و او در چشم و دل حسین (ع) و قیام حسینی در قالب سوره عنکبوت .
28 . درسی که حسین (ع) به انسانهاآموخت
(یک بررسی تحقیقی و جامع در باره اصیل‏ترین انقلابهای خونین جهان) . هاشمی نژاد، سیدعبدالکریم [شهید]، تهران، فراهانی، چاپ پنجم، 1347، 464ص .
این اثر، در باره نهضت مقدس حسین (ع) است که علل و زمینه‏های پیدایش نهضت کربلا را مورد تحلیل قرار می‏دهد . نویسنده به روش توصیفی و تاریخی و با استفاده از کتب معتبر تاریخی به بررسی موجبات اصلی نهضت‏حسینی می‏پردازد . مباحث کتاب در سه بخش تنظیم شده: در بخش اول، عواملی که ضرورت نهضت‏حسین (ع) را ایجاب می‏نمود - از هنگام انعقاد نطفه آن - قدم به قدم مورد تعقیب قرار گرفته و به خوبی نشان داده شد که چگونه در آن عصر سرنوشت اسلام و قرآن، عدالت و آزادی، انسانیت و فضیلت، به آن قیام آسمانی بطور مستقیم بستگی داشت .
در بخش دوم، روش و سیاست‏خاصی که فرزند پیغمبر (ع) در آن شرایط خفقان آور و دردناک در پیش گرفت تا توانست‏با رهبری صحیح و همه‏جانبه خود جنبش خونین و انسانی خویش را به ثمر برساند و آن را از دستبرد تحریف حکومت‏های فاسد و دیکتاتور محافظت نماید به طور کامل مورد توجه قرار داده شده است .
در سومین بخش، نقش حیاتی و بزرگ کاروان اسیران در به ثمر رساندن نهضت و کوششهایی که آن دودمان فضیلت‏به صورتهای گوناگون برای رسیدن به این آرمان مقدس انجام داده‏اند دقیقا بررسی گردید . و در ادامه طرح‏های مفیدی به منظور بهره برداری صحیح از نهضت در شرائط حاضر ارائه داده است، نهضت‏حسین (ع) از نظر رهبران مذهبی، علمی و سیاسی جهان مبحث پایانی کتاب را تشکیل می‏دهد که اسامی این اندیشمندان عبارت‏اند از: مسیو ماربین آلمانی، مهاتما گاندی، محمد علی جناح، لیاقت علیخان، پورشوتامداس توندون، گیبون مورخ مشهور، چارلز دیکنس، توماس کارلایل، پروفسور ادوارد براون، فردریک جمس، ل . م . بویدوژوزف فرانسوی .
29 . دیدگاهها (مجموعه مصاحبه‏ها)
به مناسبت اولین کنگره بین‏المللی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشورا «دفتر اول و دوم‏» .
تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ اول، 1374 - 1375، 278 + 296ص .
حادثه عاشورا، یکی از ژرف‏ترین و نیرومندترین عناصر در فرهنگ دینی ماست که به گونه‏ای گسست‏ناپذیر با عاطفه و احساس فرد فرد ما پیوند خورده است و چون خون در رگ حیات فرهنگی ما جاری است . با وجود این پیوند عاطفی عمیق و ناگسستی با عاشورا، کمتر به این رویداد از منظر عقلانی روشمند نگریسته شده است و شناختهای ما از این حماسه خونین، گاه از حد شعارها و مطالب رایج و متعارف فراتر نرفته است . در این اثر با طرح پرسشهایی، کوشش شده است که از دیدگاهی تحلیلی به نهضت عاشورا نگریسته شده و ابعاد گوناگون آن مورد بررسی قرار گیرد «زمینه‏ها و بستر وقوع نهضت عاشورا» ، «فلسفه و اهداف نهضت عاشورا» ، «مراحل و سیر وقوع حوادث نهضت عاشورا» و «درسها و دستاوردهای عاشورا» ابعاد و زمینه‏های اصلی مورد توجه این رویکرد تحلیلی به نهضت عاشورا می‏باشد . اسامی شرکت کنندگان در مصاحبه عبارت‏اند از: حسین رزمجو، زهرا رهنورد، غلامحسین زرگرنژاد، جعفر سبحانی، سید جعفر شهیدی، نعمت الله صالحی نجف‏آبادی، سید مرتضی عسکری، محمدهادی معرفت، سیدعطاءالله مهاجرانی، محمد واعظزاده خراسانی، هاشم‏زاده هریسی، علی نظری منفرد، بیات، رضا استادی، اعوانی، ابراهیم امینی، حائری، قائدان، قادری، محمودی، معادیخواه، ناصر مکارم شیرازی، ابراهیمی دینانی، عبدالکریم سروش، ابوالقاسم گرجی، محمد تقی جعفری، توسلی، سعید حجاریان، علوی تبار .
30 . رد پای عقل در کربلا (مجموعه مقالات)
منصور نژاد، محمد، به اهتمام حجت الله محمد شاهی، تهران، راستی نو، چاپ اول، 1377، 88ص .
این مجموعه در برگیرنده چهار مقاله است: در مقاله اول با عنوان «عقل مانع تحریف و عامل تعمیم نهضت‏حسینی‏» نگارنده به برخی تحریفات در باره قیام کربلا اشاره کرد سپس هر یک را ارزیابی می‏کند . در مقاله «عوامل بنیادین احیاء» نقش سه عامل «اندیشه‏» ، «نخبگان‏» و «جامعه‏» درنهضت کربلا بررسی شده است . در مقاله «نخبه گرایی و حادثه کربلا» عمل و عکس العمل نیروهای حاضر در صحنه کربلا بر اساس موضع‏گیری‏های نخبگان و خواص آنها تحلیل می‏شود . و در مقاله آخر «شناخت‏خواص و عوام در باره حق از باطل با ملاکهای برون دینی‏» ارزیابی می‏شود .
31 . رسالت‏خواص و عبرت‏های عاشورا
نگاهی به بیانات مقام معظم رهبری (مدظله) به ضمیمه متن سه سخنرانی معظم‏له .
خاتمی، سید احمد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، 1377، 344ص .
نوشتار حاضر به انگیزه تبیین، توضیح و تحلیل بدیع و ارزشمند مقام معظم رهبری در باره حادثه عاشورا تدوین شده است . ایشان در رهنمودهایی که در تاریخ 20/3/1375 در جمع فرماندهان لشکر 27 حضرت رسول (ص) بیان کردند، کوتاهی خواص و دیر به میدان آمدن آن‏ها را از عوامل اصلی حادثه عاشورا برشمردند، و این در حقیقت هشداری است‏برای همه عاشوراییان و خواص جامعه .
نویسنده در این کتاب همین سخنان مقام معظم رهبری را دستمایه خویش قرار داده و با استفاده از قرآن و نهج‏البلاغه و نقل‏های تاریخی به شرح و تفصیل آن پرداخته است .
کتاب از هشت فصل تشکیل شده است که برخی عناوین آن چنین است: عبرت آموزی در قرآن و روایات، ارتجاع، خطر بزرگ، عوامل زمینه ساز حادثه عاشورا «کنار گذاشتن وصایای نبی اکرم (ص)، رنگ باختن معنویت، افول غیرت دینی، کوتاهی خواص از ادای وظیفه، عوامل چرخش از موضع حق‏» .
در پایان کتاب متن سه سخنرانی مقام معظم رهبری در دیدار با نیروهای مقاومت‏بسیج، در جمع فرماندهان لشکر 27 و نماز جمعه تهران آمده است .
32 . زندگانی امام حسین (ع)
رسولی محلاتی، سید هاشم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، 1378، 592ص .
این کتاب پژوهشی است مستند با شیوه‏ای گزارشی و تحلیلی که به تفصیل در تاریخ زندگانی امام حسین (ع) از تولد تا شهادت نگاشته شده است . این اثر مشتمل بر 17 فصل با عناوین فرعی گسترده است . در بخش آغازین کتاب خلاصه‏ای از شرح حال مؤلف و آثار علمی او ارائه شده است . اهم عناوین کتاب عبارت‏اند از: تاریخ ولادت و نامگذاری و خبردادن از شهادت امام حسین (ع) توسط پیامبر (ص)، پیامبر اسلام (ص) و امام حسین (ع)، امام حسین (ع) در دوران خلفای نخستین و حکومت علی (ع) و امامت امام حسن (ع)، امام حسین (ع) پس از شهادت برادر و سالهای پایانی خلافت معاویه، ولایت‏عهدی یزید، بحث و تحقیق در علل نهضت امام حسین (ع)، نقد نظریه تشکیل حکومت اسلامی به عنوان هدف قیام امام حسین (ع) با ارائه مستندات دینی و تاریخی، نقل آراء عبده و محمد عبدالباقی و علائلی در مورد قیام حسینی، دوران حکومت ننگین یزید تا قیام امام حسین (ع)، گزارش تفصیلی نهضت امام حسین (ع) - به شیوه مقتل نگاری امام حسین (ع) در مدینه و حرکت‏به سوی مکه و گسیل مسلم بن عقیل (ع) به کوفه و حرکت امام (ع) از مکه به سوی عراق و حادثه خونبار کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یاران و اهل‏بیت و فرزندان آن حضرت و شرح احوال فرزندان و همسران آن حضرت، فضایل و مکارم اخلاق و کرامات و مواعظ آن حضرت .
33 . زندگانی سفیر حسین (ع) مسلم بن عقیل (ع)
عابدین، محمد علی; ترجمه: سید حسن اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1372، 298ص .
عملکرد مردم کوفه در جریان قیام امام حسین (ع) برای هر خواننده یا شنونده‏ای جای تعجب و سؤال دارد . چگونه مردمی که بیعت و جان نثاری خود را با مسلم بن عقیل بیان داشتند به زودی آماده جنگ با او شدند؟ فرستادن نماینده از سوی حضرت امام حسین به کوفه یکی از جلوه‏های فرزانگی رهبر قیام عاشورا را نشان می‏دهد و معلوم می‏شود که این قیام یک حرکت‏بی‏مقدمه و خود به خودی نبوده است و بسیاری از مؤلفان از این مرحله قیام به آسانی گذشته‏اند .
این کتاب به بررسی دقیق و تحلیل عمیق و گسترده مسائل کوفه و تغییر رای مردم آن و واقعیت قضایای مربوط به حضرت مسلم می‏پردازد . مؤلف پس از بیان ساختار اجتماعی کوفه و ماهیت‏سیاسی آن شهر، عکس‏العمل امام حسین (ع) را بیان کرده و بسیج عمومی مردم، موضعگیری‏های حکومت اموی و رویارویی نظامی و تصفیه‏های خونین آن شهر را بیان کرده است . در تاریخ حضرت مسلم و مسائل شهر کوفه که بخشی از قیام امام حسین (ع) است کتابی این چنین جامع و عمیق و تحلیلی کمتر یافت می‏شود .
34 . سیاسة الحسین
ربیعی، عبدالعظیم; تحقیق: هادی هلال، جلد اول و دوم، قم، المکتبة الحیدریة، چاپ اول، 1378، 180+176ص .
کتاب حاضر در دو جلد، کاوشی است در تاریخ زندگانی و قیام امام حسین (ع) که به صورتی تحلیلی نگارش یافته است و در برگیرنده حوادث قیام عاشورا، از هنگام خودداری امام حسین از بیعت‏با یزید تا وقایع پس از شهادت آن حضرت می‏باشد . نویسنده، کوشیده است تا با بهره‏گیری فراوان از آیات، روایات و متون تاریخی و نیز اشعار عربی، به شبهات و پرسشهای برخی افراد همانند آنچه به ابن‏عربی نسبت داده می‏شود پاسخ گوید و به بررسی ابعاد و ماهیت و علل و اهداف نهضت امام حسین بپردازد .
نویسنده با گزینش فرازهایی از تاریخ قیام آن حضرت، دیدگاه‏های خود را در این زمینه ارائه نموده است و به تجزیه و تحلیل این فرازها و برخی کلمات منتسب به امام حسین (ع) پرداخته است . بیشتر عناوین کتاب در قالب پرسش مطرح گردیده و سپس پیرامون آن پرسش و یا شبهه و یا موضوع، تحلیل و تحقیق صورت پذیرفته است و در این ضمن، نظرات مؤلف عرضه گردیده است .
35 . شخصیت‏شناسی عاشورا
علوی، سید رسول، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صداو سیما، چاپ اول 1380، 254ص .
مقام معظم رهبری در تحلیلی جامعه‏شناختی از حادثه عاشورا، به نقش دو گروه عمده خواص و عوام در آن حادثه جانسوز اشاره کردند . که خواص، گروه پیشرو، خطدهنده و اهل فکر و تحلیل بودند و عوام، گروه دنباله رو متاثر از رویدادهای جامعه، در تجربه عاشورا می‏بینیم که دنیا گرایی، پیروی از شهوات و غفلت از یاد خدا در خواص طرفدار حق سبب شد آنان به طرفداری از باطل برخیزند و بر این عمل خود، توجیهی دینی هم بسازند تا عوام زود باور نیز به طیف باطل بگروند و به جنگ با حسین بن علی (ع) ترغیب شوند . بنابراین بررسی نقش و عملکرد خواص می‏تواند روشنگر بسیاری از حوادث واقعه باشد . نویسنده، در شرایط حساس کنونی، روزگار پر فتنه رهزنان ایمان کوشیده است تا چهره و عملکرد بعضی از خواص که منشا بسیاری از انحراف و فتنه‏ها گردیده‏اند را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد . که عبارت‏اند از: عبدالله بن زیاد، عمر بن سعد ابی‏وقاص، شمربن ذی‏الجوشن، شریح قاضی، حرملة بن کاهل اسدی، خولی بن یزید اصبحی، سنان ابن انس نخعی، حصین بن نمیرتمیمی و شبث‏بن ربعی .
36 . شهید جاوید، حسین بن علی (ع)
صالحی نجف‏آبادی، نعمت الله، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ دوازدهم، 1360، 536ص .
«شهید جاوید» مشتمل بر مطالبی است در باره علل و عوامل قیام امام حسین (ع) ماهیت قیام، مراحل قیام، هدف قیام و نتایج و آثار آن، که طی آن نگارنده قصد دارد طرحی جدید از فلسفه این قیام به دست دهد . و این سبب بحث و مناقشه شدیدی در باره این کتاب شده است . شهید جاوید از معدود کتابهای تحلیلی و استدلالی در باره قیام امام حسین (ع) است . نویسنده کتاب گفته است: در مساله قیام امام حسین (ع) که هم جنبه تعقلی دارد و هم جنبه عاطفی، اگر کسی بخواهد به تحقیق و کنجاوی و جنبه تعقلی آن بپردازد باید فقط از نیروی فکر و تعقل استمداد کند، نه از نیروی عاطفه، کتاب چون بر مبنای تحقیق و کنجکاوی تالیف شده طبعا بیشتر به جنبه فکری و تعقلی مساله پرداخته و بحث و استدلال را تعقیب کرده و جنبه عاطفی مساله را دنبال نکرده است .
مهم‏ترین نظریه کتاب حاضر این است که قیام امام حسین (ع) به هدف شهادت نبود، بلکه برای تشکیل حکومت اسلامی بود و از آن‏جا که امام موفق به تشکیل حکومت نشد، بلکه به شهادت رسید، به نظریه نویسنده انتقاد گردیده و منافی با علم امام، به ویژه با علم آن حضرت به شهادت خود شمرده شده است ... .
کتاب «شهید جاوید» یکی از بحث انگیزترین کتابهای دینی در تاریخ معاصر ایران و مناقشه انگیزترین کتاب در باره امام حسین (ع) است و در رد این اثر سیزده کتاب مستقل نوشته شده و افزون بر این در ضمن چند کتاب به رد این کتاب پرداخته شده است (1) که برخی از آنها عبارت‏اند از: رضا استادی «بررسی قسمتی از کتاب شهید جاوید» ، قم، بی نا چاپ پیروز، بی تا، 107ص; علی پناه اشتهاردی «کتاب هفت‏ساله چرا صدا درآورد» ، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1391ق . 432ص; محمد علی انصاری «دفاع از حسین شهید: رد بر کتاب شهید جاوید» ، قم، بی نا، 1350، 508ص; محمد حسین اشعری و حسین کریمی و سیدحسن آل طه (یک بررسی مختصر در پیرامون قیام مقدس شهید جاوید حسین بن علی علیهما السلام از نظر روایات) تهران، بی نا، چاپ دوم، 1350، 123ص; محمد تقی جعفری «سخنی کوتاه در علم امام علیه السلام‏» تهران، بی نا، 1351، 14ص . و ... .
37 . عاشورا در فقه
مرتضوی، سیدضیاء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1377، 123ص .
عظمت عاشورا و نقش گسترده‏ای که نهضت‏سیدالشهدا، در حوزه دین و جامعه داشته، همواره از مهم‏ترین مباحث تاریخی و کلامی به شمار رفته و تاکنون فرهنگ عاشورا از زوایای بسیاری مورد ارزیابی و کنکاش صاحبان اندیشه و تحقیق قرار گرفته است . ولی آنچه می‏تواند به عنوان یک موضوع مفید و قابل پی‏گیری مورد توجه قرار گیرد و در قالب یک بحث مستقل عمومی که تاکنون مورد عنایت لازم قرار نگرفته است، طرح قیام عاشورا و موضع سید الشهدا در فقه به عنوان یک مستند فقهی می‏باشد . پرداختن به تحلیلی فقهی در باره موضع قاطع آن حضرت (ع) و دیدگاههای آن دسته از فقیهان که در مباحث اجتهادی خویش به این مهم پرداخته‏اند می‏تواند برای بسیاری از علاقمندان به مباحث اجتهادی، فقهی تازگی داشته و راهگشا باشد . «عاشورا در فقه‏» پژوهشی نو و ابتکاری است که به بررسی قیام عاشورا به عنوان یک مستند فقهی می‏پردازد و با طرح و تحلیل دیدگاه فقهای بزرگی چون: امین الاسلام طبرسی، علامه حلی، شهید ثانی، سید علی طباطبایی و شیخ محمد حسن نجفی و مقایسه آن با نگرش فقیه فرزانه امام خمینی (ره) برجستگی تحلیل این قیام را در نگاه ایشان نشان می‏دهد .
38 . عاشورا و عبرتها: نگاهی به عاشورا از روزن زمان و مکان ج‏2 - 1
تدوین: مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، تهران، قدر ولایت، چاپ اول، 1377، 64ص .
در این کتاب، ویژگیهای واقعه عاشورا و نتایج و پیامدهای آن، از جنبه‏های مختلف تحلیل و ارزیابی شده است . مباحث کتاب بدین قرارند: عاشورا; تقابل اندیشه‏های ناب با دلهای چراگاه بیگانه، عاشورا; جلوه تقابل دو تفکر از دین، عاشورا تلاقی دو نگاه به رهبری; نگاه اسلام ناب و نگاه اسلام اموی، عاشورا نتیجه تعلل و کناره جویی و ترس خواص، عاشورا ; مقابله سقوط کنندگان از قله رفیع جهاد با آنان که بر بلندای قله استوار ایستادند، عاشورا ; ثمره به بار نشستن شبهه‏هایی که دینداران دین ناشناس، در سرزمین ایمانی مردم کاشتند، عاشورا; صف آرایی مجذوبان چرب و شیرین دنیا در برابر آخرت طلبان، عاشورا; مصاف مجاهدان امتیاز طلب با مجاهدان فی سبیل الله، عاشورا ; محصول جدایی دین از سیاست، عاشورا; تجلی بازگشت قاعدین دیروز و بی‏هنران امروز به صحنه حکومت، عاشورا; آوردگاه بیعت‏شکنان با امامی که به سوی خود خوانده بودند! ! ، و عاشورا ; صحنه آزمون خواص و عوام، جلد اول کتاب با متن سخنان امام حسین (ع) در روز عاشورا خاتمه می‏پذیرد .
جلد دوم از کتاب «عاشورا و عبرتها» مجموعه‏ای از بیانات مقام معظم رهبری در باب واقعه عاشورا است که با مقولاتی چون: عاشورا; صدای قداست زدایی و حریم شکنی، عاشورا; نتیجه سست‏شدن تبعیت و پیروی از رهبری برگزیده خدا، عاشورا ; نماد توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بدون محوریت ولایت و عدالت، عاشورا; محصول ضعف در دشمن‏شناسی و غفلت از آنها، عاشورا; محصول نداشتن تحلیل صحیح و غفلت از مسایل جامعه اسلامی عاشورا; محصول فضای مسموم و تبلیغات مذموم، عاشورا محصول گفتمان با بددلان و معاندان و دشمنان و فرصت‏خواستن از آنان برای انتخاب! ! ، عاشورا محصول تعطیلی امر به معروف و نهی از منکر، عاشورا را محصول رواج بی بند و باری در جامعه و سستی ایمان، عاشورا; نتیجه ظهور و بارور شدن انگیزه‏های مختلف در صف مسلمانان; به طبع رسیده است .
39 . فلسفه عاشورا: از دیدگاه اندیشمندان مسلمان
قنبری، بخشعلی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین الملل، چاپ اول، 1379، 228ص .
در این کتاب دیدگاه‏ها و نظریات جمعی از اندشمندان شعیه و سنی در خصوص قیام عاشورای حسینی گرد آمده است . نگارنده سعی کرده دیدگاه‏های مذکور را بر اساس پنج رویکرد اصلی یعنی رهیافت‏سیاسی حکومتی، رهیافت جامعه‏شناسی، رهیافت تاریخی - قومی، رهیافت عرفانی، و رهیافت اسطوره‏ای، بررسی کرده، سپس مطابق ملاک عقل و منطق، بر آن است کار برد دنیوی دین و رویکردهای یاد شده را ارزیابی و تحلیل نماید مخاطبان دراین کتاب با دیدگاه‏های سید مرتضی علم الهدی، علامه محسن امین، ابن خلدون، هبة الدین شهرستانی، طه حسین، شیخ عبدالله علایلی، امام خمینی، سید هادی مدرسی، مرتضی عسگری، دکتر سید حسین محمد جعفر هندی، شهید مطهری، دکتر شریعتی، شیخ شمس الدین، محمود عقاد، دکتر شهیدی، اقبال لاهوری، سید بن طاووس و ... آشنا می‏شوند .
40 . فلسفه عزاداری
محدثی، جواد، قم، وثوق، چاپ اول، 1378، 40ص .
فلسفه و انگیزه عزاداری بر امام حسین (ع) همراه با آثار و برکات آن مباحث عمده کتاب است . مؤلف، نخست‏به زمینه‏های تاریخی عزاداری، و نقش احیاگرانه آن اشاره می‏کند، سپس از تشویق و تاکید ائمه معصومین (ع) بر عزاداری سخن به میان می‏آورد . آن گاه آثار ونتایج اجتماعی و سیاسی عزاداری را شرح می‏دهد . در پایان کتاب با مقایسه‏ای میان عزاداری سنتی و جدید، نقش عزاداری در احیای جامعه تبیین شده است .
41 . قیام جاودانه (سخنی چند پیرامون «عاشورا» و آفاق آن)
حکیمی، محمد رضا، تهران، دفتر نشر فرهنگی اسلامی، چاپ دوم، 1377، 232ص .
«قیام جاودانه‏» مروری است‏بر جنبه‏های گوناگون قیام سیدالشهداء تاثیرات عمیق عاشورا بر نگرش‏های انسانی و مقوله عدالت، از عمده‏ترین رهیافت‏های این قیام به شمار می‏آید که مؤلف با تکیه بر آن به تجزیه و تحلیل «عاشورا و حکومت‏ها» ، «دین مردمی‏» «اسلام و مردم‏» و «طاغوت زدایی‏» می‏پردازد .
42 . قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینی
تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ پنجم، 1376، 111ص .
«قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینی‏» عنوان دفتر سوم از مجموعه تبیان می‏باشد و در برگیرنده سخنان بزرگ مردی است که در اقتدار به سالار شهیدان، خود اسوه‏ای کامل بود . مردی که در شب سیاه ستم، مشعل فروزان شهادت برگرفت، بیرقهای قیام برافراشت، ننگ سکوت و ذلت از دامن مطهر طلایه داران تشیع سرخ حسینی زدود و دگر باره شعار «احدی‏الحسنیین‏» و «پیروزی خون بر شمشیر» را در عصر حاکمیت آهن و فولاد، به مستضعفان و پا برهنگان زمین آموخت و سرانجام نیز به همت دستانی که زنجیرهای عزا را قرنها بر زمین ننهاده و عشق عاشورا و یاد حادثه خونین کربلا را نسل اندر نسل با اشک و خون و صداقت در سینه‏ها نگهداشته بودند، حکومت‏یزید زمانه را سرنگون ساخت، یادش همیشه در خاطره‏ها زنده باد که همواره براین حقیقت گواهی می‏داد که: ما هر چه داریم از محرم و عاشورا داریم .
عناوین ذیل، مباحث اصلی کتاب را تشکیل می‏دهند . بخش اول: سه سخنرانی در باب محرم و عاشورا، بخش دوم: (مجموعه موضوعی) ; محرم دیبا چه سرخ شهادت، علل و عوامل قیام عاشورا، اهداف قیام عاشورا، انتخاب آگاهانه شهدای کربلا، نتایج و آثار قیام اباعبدالله (ع)، قیام عاشورا اسوه آزادگان، فلسفه عزاداری و روضه خوانی، اهمیت و نقش عزاداری در احیای اسلام و مکتب سیدالشهداء، نقش عزاداری در حفظ ملت و کشور، بزرگداشت قیام عاشورا از شعائر الهی است، توصیه به خطبا و نوحه سرایان و عزاداران .
43 . قیام حسینی
جعفری بافقی، حسن، قم، نشر روح، چاپ اول، 1377، 144ص .
این اثر با تقریض مرحوم آیة‏الله صالحی مازندرانی آغاز شده است . کوششی است که با استفاده از آیات قرآن و تفسیر، بیانات انبیاء و اوصیاء، فقها، محدثان، عرفا و نیز دیدگاه دانشمندان و مورخان و ... به بررسی ابعاد مختلف قیام حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و دیدگاه گوناگون در باره آن پرداخته است . کتاب در قالب چهارده درس تنظیم گشته که برخی عناوین آن عبارت‏اند از: تفسیر قیام، ویژگی‏های قیام حسینی، انبیاء و قیام، قیام در بیان پیشوایان معصوم (ع)، عرفان و قیام، فقه و قیام، مبانی فقهی قیام، احکام فقهی قیام، احادیث و روایات در باره قیام، مبانی قیام حضرت سیدالشهدا (ع) قیام و دیدگاه دانشمندان جهان «شهاب الدین سید محمد آلوسی، محمد علی جناح، مهاتما گاندی، لیاقت علیخان، پورشوتامداس توندون، چارلز دیکنس، توماس کارالایل، پروفسور ادوارد براوان، فرد ریک جمس، ل . م . بوید، ماربین فیلسوف آلمانی، جرجی زیدان‏» ، قیام و مبانی عقلایی، سیاست قیام، تاریخ نگاری قیام و فتاوا و دیدگاههای مختلف اهل سنت .
44 . گسترش نهضت‏حسینی
باهنر، محمد جواد، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1377، 152ص .
مباحث این کتاب برگرفته از پنج جلسه سخنرانی دکتر باهنر در ایام محرم و صفر سال‏های 1349 و 1350 هجری شمسی است که طی آن علل و چگونگی گسترش نهضت امام حسین (ع) در تاریخ اسلام به اجمال بررسی و تبیین شده است . از جمله موضوعات کتاب عبارت‏اند از: گسترش قیام‏های برگرفته از نهضت امام حسین (ع) موج حماسی و عاطفی نهضت‏حسینی در طول تاریخ، نقش امام سجاد (ع) در گسترش نهضت‏حسینی، اصل تعمیم و گسترش در اسلام و عناصر نهضت‏حسینی در زندگی امام حسن (ع) و امام کاظم (ع) .
45 . مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشورا، (دفتر اول - سوم)
تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ اول، 1374 - 1375، 433 + 433 + 413ص .
کتاب حاضر شامل مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشورا است که به اهتمام مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در سال 1374 برگزار شد . نویسندگان مقالات از دانشوران و نخبگان حوزه و دانشگاه و با گرایشهای فکری متفاوت هستند که با نگرشی جدید به قیام امام حسین (ع) و علل و زمینه‏ها، دستاورها، آثار و ارزشهای عاشورا از دیدگاه امام خمینی و ... پرداخته شده است .
عناوین و نویسندگان مقالات دفتر اول عبارت‏اند از:
اصول تحلیل حادثه بزرگ قیام امام حسین (ع) (علامه محمد تقی جعفری) حماسه حسینی و ظهور حقیقت آدمی (مصطفی دلشاد تهرانی)، پژوهشی در باره یک شعار معروف «ان الحیوة عقیدة و جهاد» (عنایت الله مجیدی)، تاثیر فرهنگ عاشورا و نمودهای عینی آن در اندیشه و زندگانی امام خمینی (س) (حسین رزمجو)، ادبیات عاشورا در دوره حضور امامان (ع) (260 - 61ه) (افتخارزاده)، سنت احیاگری; روشهای پاسداری از حماسه عاشورا و فرهنگ آن در تاریخ فرهنگ اسلامی (جواد محدثی)، انقلاب اسلامی و نهضت‏حسینی (محمد واعظزاده خراسانی)، قرآن و حماسه خونین کربلا (محمد باقر بهبودی)، مقایسه بین مفهوم شهادت در مسیحیت و اسلام (ابوالفضل عزتی)، تربیت‏یافتگان فرهنگ عاشورا (مهتاب رضا پور)، تاثیر فرهنگ عاشورا بر هنرهای نمایشی ایران (یعقوب علی برجی)، عاشورا قبل از اسلام و حادثه کربلا (رضا استادی)، بررسی دیدگاه اجتماعی امام خمینی (رض) در باره نهضت عاشورا و جایگاه آن در اندیشه ایشان در باره تغییر جامعه (غلامرضا صدیق اورعی)، بازتاب فرهنگ عاشورا در اندیشه و رفتار سیاسی امام خمینی (ره) با تکیه بر بررسی مردم و نخبگان در دو حرکت (زهرا رهنورد)، با عاشورا (احمد آکوچکیان)، قیام جاودانه (محمد رضا حکیمی)، امام خمینی (س) و احیاء نگرش سیاسی به عاشورا (محمد سروش)، عاشورا، راهگشای تشیع (سید جعفر شهیدی)، تطبیق قیام امام حسین (ع) باموازین فقهی (نعمت الله صالحی نجف آبادی) و پویایی جامعه و دگرگونی در گفتمان عاشورا (سید هاشم آقاجری) .
دفتر دوم: عاشورا در فقه، ارزیابی دیدگاه فقهی امام خمینی و دیگر فقیهان در باره قیام سیدالشهداء (سیدضیاء مرتضوی)، پیامها و دستاوردهای عاشورا و جنبشهای حق طلبانه و اصلاحی الهام گرفته از آن در تاریخ اسلام (سید محمد مهدی جعفری)، عدالت میراث متروک انبیاء در حکومت اموی (غلامحسین زرگر نژاد)، عرفان متعالی امام خمینی (س)، پرتوی از عرفان حسینی (عباس ایزدپناه)، کربلا، از برداشت معنوی تا برداشت‏سیاسی (رسول جعفریان)، حسین بن علی (ع) در آیینه شعر (سید علی رضا حجازی) ، حسین وارث و پوینده راه انبیاء; عرضه قیام حسینی به قرآن (عبدالعلی بازرگان)، تعبیر ایدئولوژیک از عاشورا (علیرضا علوی‏تبار) ، فلسفه تکرار مراسم عزاداری عاشورا (محمد ابراهیم جناتی)، تکلیف گرایی در نهضت‏حسینی و نهضت‏خمینی (کاظم قاضی زاده)، نقش نهضت عاشورا در شکل‏گیری و تداوم انقلاب اسلامی ایران (جمیله کدیور)، امام خمینی میراث دار فتوت حسین (همایون همتی)، سیر مقتل نگاری (محمد جواد صاحبی)، اسلام ناب در صحرای سرخ کربلا (پرویز خرسند)، پیامها و دستاورهای نهضت عاشورا (محمد محمدی اشتهاردی)، ریشه‏های تاریخی و زمینه‏های اعتقادی نهضت عاشورا (مهدی پیشوائی)، تاثیر فرهنگ و هنر عاشورا بر هنر و ادبیات فارسی (احمد احمدی بیرجندی)، نقش عاشورا در شکل‏گیری انقلاب اسلامی (عبدالمجید معادیخواه)، نهضت عاشورا و دفاع مقدس (محمد رضا سنگری)، تاثیر فرهنگ عاشورا و نمودهای عینی آن در اندیشه و زندگانی امام خمینی (س) (لطف علی لطیفی پاکده)، اصول فرهنگ و تعالیم عاشورا (هاشم هاشم زاده هریسی) .
دفتر سوم: نهضت عاشورا از نگاه اهل سنت (عبدالکریم عبداللهی)، فرهنگ عاشورا (رجبعلی مظلومی)، نگاهی به عزاداریهای حسینی (سید محمد علی ایازی)، تاملی چند پیرامون گزارش حادثه کربلا در منابع مورخان اهل سنت (اصغر قائدان)، امام حسین به روایت ابن عساکر (علیرضا ذکاوتی قراگزلو)، ملاحظاتی پیرامون تفهیم و انتقال پیام عاشورا (حاتم قادری)، مقتل نگاری در آیینه تاریخ (محمود یزدی مطلق)، فرهنگ عاشورا، سیاست عملی و سیاست‏بین الملل (مرتضی اسعدی)، فرهنگ عاشورا در سیره و آثار اهل‏بیت معصومین (ع) (علی نظری منفرد)، نهضت عاشورا در نگاه نوگرایان شیعه و سنی (محمد حکیم پور)، عاشورا، مثل اعلای ابتلا، انتخاب و ایثار در فلسفه وجودی انسان (مهدی دهباشی)، امامان شعیه و نهضت عاشورا (سید احمد خاتمی)، نگاهی و نقدی گذرا بر مدایح و مراثی اهل‏بیت و اشعار عاشورائی و تاثیر اندیشه‏های امام خمینی (س) در هنر و ادبیات انقلاب اسلامی (ابوالفضل فیروزی)، نقش حضرت زینب (س) در بقای نهضت کربلا (زهرا اباذری)، مبانی اعتقادی و زمینه‏های اجتماعی - سیاسی نهضت عاشورا (سید عطاء الله مهاجرانی)، نسبت عاشورا با بعثت (مقصود فراستخواه)، تحلیلی تطبیقی از قیام امام حسین (ع) و قیام امام خمینی (س) (غلامحمید ابراهیمبای سلامی)، بررسی سیر تکوینی مضمون و اندیشه تشبیه در تعزیه (سید مصطفی مختاباد)، نهضت و رهبری امام و جایگاه عاشورا در این میان (علی رضائیان)، انگیزه و دستاوردهای قیام امام حسین (ع) از دیدگاه امام خمینی (س) (علی ربانی گلپایگانی)، مدیریت عاشورائی برترین الگوی مدیریت توسعه (سلیمان خاکبان)، زمینه‏های اعتقادی، سیاسی و اجتماعی در نهضت عاشورا (محمدصادق نجمی)، نقش نهضت عاشورا و تعالیم عاشورائی امام خمینی (س) (محمد اسماعیل خدادادی)، بررسی جلوه‏های فرهنگ عاشورا در متون زیارات شیعی (هادی وکیلی) و نهضت عاشورا و ایرانیان (نادیا ناظری و شهریار یاسینی) .
46 . نگاهی به حماسه حسینی استادمطهری
صالحی نجف آبادی، نعمت الله، تهران، کویر، چاپ اول، 1379، 460ص .
این کتاب در نقد کتاب حماسه حسینی نوشته مرتضی مطهری و پاسخ به نسبتهای وارد از سوی ایشان به کتاب شهید جاوید نگاشته شده است . موضوع حماسه حسینی، تحلیل قیام امام حسین (ع) واقعه عاشورا می‏باشد . نویسنده با استناد به منابع معتبر و دست اول تاریخی، به دفاع از کتاب خود و پاسخگویی ایرادات شهید مطهری ذیل چهار عنوان زیر پرداخته است: برداشتهای ابتدایی، تناقضات، اشتباهات تاریخی و اعتماد بر منابع بی اعتبار، وی استوار ساختن نظرات و تحلیل‏های علمی و تاریخی بر تحقیق و استدلال و دوری گزیدن از تقلید و عدم اعتماد بر نوشته‏های بی‏اعتبار را پیام اصلی کتاب خود دانسته و بر ضرورت مبارزه با فرهنگ افسانه سازی و پرستش موهومات به ویژه در مسائل دینی تاکید ورزیده است .
47 . معارف عاشورا (درسها و پیامها)
سعیدی، علی، تهران، امیر کبیر، چاپ دوم، 1380، 220 ص .
نوشتار حاضر شرحی است از علل شکل‏گیری حماسه عاشورا و تبیین اهداف و آرمان‏های آن که بر اساس سخنان امام حسین (ع) و در قالب «درس و پیام‏» تدوین یافته است . مباحث کتاب به این قرار است: تبیین مرز بین نظام الهی با حکومت‏خلافتی، توجه دادن جامعه به نقش رهبری دینی و ویژگی‏های آن، تبیین نقش و رسالت مردم در نظام دینی، احیاء و تحقق فریضه امر به معروف و نهی از منکر، آزمون انسان‏ها و تفکیک مؤمنان از مسلمان نمایان، تقدم دین و حفظ اصول بر مال و جان، جریان‏شناسی انحراف، حفظ حریم‏ها و قداست‏ها، تبیین راه و الگوی حق‏گرایی، الگودهی احیاء و اقامه نماز، هدف‏گیری ارزشی و تکاملی اصلاحات، ترسیم الگوی رسالت زن مسلمان، ترسیم چهره وفاداران به دین و رهبری، تعیین معیارهای خواص غیر متعهد، و ترسیم چهره زیباترین نوع مرگ .
48 . نظریه‏های عاشورا
علیزاده سورکی، مهدی، قم، پارسایان، چاپ اول، 1378، 63ص .
این کتاب به بیان علت قیام امام حسین (ع) پرداخته و شامل شش پاسخ است . هر یک از این پاسخها به عنوان یک نظریه مطرح شده‏اند و برخی آنها با یکدیگر قابل جمع هستند . 1 - نظریه تعبد: چون خدا به امام حسین (ع) دستور داده بود، آن حضرت قیام کرد; 2 - نظریه انقلاب: هدف امام حسین (ع) براندازی حکومت اموی بود; 3 - نظریه دفاعی: موضع امام حسین (ع) در همه حال موضعی تدافعی بود; 4 - نظریه اصلاح: قیام امام حسین (ع) درهر حال اقدامی اصلاحی بود; 5 - نظریه مدیریت: قیام امام حسین (ع) به منظور ارائه الگویی پایدار از جامعه ولائی به رهبری معصوم و برای مقابله با یهودیان بود; 6 - نظریه تاریخی: حق و باطل همیشه در طول تاریخ رویاروی هم بوده‏اند و امام حسین (ع) نیز نماد و سمبلی از حق بود که چاره‏ای جز رویارویی با جبهه باطل نداشت . مؤلف از این میان نظریات مطرح شده، به نظریه انقلاب گرایش دارد .
49 . نقش ائمه در احیای دین: امام حسین (ع) وصی پیامبر (ص) و شهید احیای دین
عسکری، سید مرتضی، جلد 16، قم، دانشکده‏اصول‏دین، چاپ‏اول، 1379، 198ص .
این کتاب به صورت توصیفی، ابعاد نهضت و انگیزه‏های قیام امام حسین (ع) را مورد بررسی قرار داده است . ابتدا اوضاع اجتماعی عرب پیش از اسلام و نیز اوضاع اجتماعی مسلمانان پیش از قیام شرح داده شده است . سپس روش ابوبکر و عمر پس از وفات پیامبر (ص) و ماجراهایی از قبیل فدک، سکوت انصار، آغاز نظام طبقاتی در اسلام، چگونگی مقابله معاویه با اسلام و مسئله اطاعت از خلیفه مورد بررسی قرار گرفته است . همچنین علت قیام امام حسین (ع)، عزیمت‏به کربلا، چگونگی شهادت یاران امام حسین (ع)، اسارت اهل‏بیت امام حسین (ع) و برخی از حوادث پس از شهادت آن حضرت از جمله سخنرانی امام سجاد (ع) و سخنرانی حضرت زینب (ع) بررسی شده است .
50 . واقعه کربلا: نگرشی تحلیلی به زندگانی امام حسین (ع)
عباس محمد عقاد; مترجم: مسعود انصاری، تهران، پردیس، چاپ اول، 1380، 176ص .
در کتاب حاضر، تحلیلی از وقایع کربلا روز عاشورا و اطلاعاتی در باره طبایع مردم عرب به دست می‏دهد، سپس برخی انگیزه‏های دشمنی و رقابت معاویه و یزید با امام حسین (ع) را ذکر می‏کند . در پی آن، ضمن تشریح نوع تربیت و آموزش اموی و هاشمی، مقایسه‏ای میان این دو صورت داده، پیامدهای هر یک را بر شمرده است . در بخشی از کتاب نیز، عوامل مهم شکل‏گیری نهضت عاشورا و خروج امام حسین (ع) از مدینه به مکه و کربلا تحلیل شده است . بررسی و تحلیل وقایع شب تاسوعا و روز عاشورا و حوادث پس از آن، مباحث پایانی کتاب است .
پی‏نوشت:
1) کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع) محمد اسفندیاری، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1380، ص‏183 .

موضوعات ومنابع مربوط به عاشورا

منابع مقاله:
فصلنامه حوزه ، شماره 39، محدثی ، جواد؛

1. معرفی ماخذ برای این محورها:
1. علل وانگیزه های نهضت عاشورا.
2. فسادهای رژیم بنی امیه .
3.اهداف نهضت امام حسین( ع) .
4. مراحل نهضت (8 مرحله) .
5. آثار و نتایج نهضت .
6. شهدای آل ابیطالب .
7. شناخت کوفه .
8. ویژگیهای یاران حسین( ع) .
9. گریه و سوگواری .
10. زیارت کربلا.
11. شعر.
2.کتابشناسی قیام عاشورا:
الف : کتابهای تاریخی و نقل وقایع ( عربی - فارسی) .
ب : کتابهای تحلیلی ( عربی - فارسی) .
شناخت منبع برای هر بحثی , هم محقق را برای یافتن مطلب مورد نظر یاری می دهد و هم علاقمندان به یک موضوع را به جای و جایگاه هر بحث , آشنا می سازد و تسهیلی برای مطالعه آنست .
ماه محرم , یادآور حماسه بزرگ و بی نظیراست , که با فرا رسیدن این ایام , بحث و مطالعه و سخن از عاشورا و نهضت امام حسین[ع] وانگیزه ها واهداف و ثمرات آن ,اوج می گیرد واین روزها روز حسین و کربلا و حدیث عشق و جهاد و شهادت است .
ازاین رو, در آنچه می خوانید, دو گونه منابع و کتابشناسی و ماخذشناسی تقدیم شما می گردد:
1. ماخذهای ریز موضوعات مربوط به قیام کربلا در کتب مختلف .
2. کتابهای مربوط به قیام سیدالشهدا علیه السلام .
در بخش نخست , هم از کتابهایی آدرس داده شده که به طور مستقل به کربلا و قیام عاشورا مربوط است و هم جایگاه این مباحث در کتب مختلف دیگر.
در بخش دوم , بیشتر کتابهایی که درباره همین موضوع نگاشته شده , معرفی می گردد.
یادآوری : تذکراین نکته پیش از شروع , ضروری است که در هر دو بخش , تنها گوشه ای از موضوعات و منابع و کتب معرفی شده , نه همه آنها, بدیهی است که ارائه یک کتابنامه مستقل و موضوعی , حجمی بسیار عظیم خواهد شد که دراین مختصر نمی گنجد.
این علل عبارت انداز:
1. تعهد و مسئولیت دینی واجتماعی امام حسین(ع) در برابراسلام و مسلمانان .
2.افزایش فسادها وانحرافات و ستمهای بنی امیه .
3.امر به معروف و نهی از منکر.
4. به خطرافتادن موجودیت دین واساس اسلام .
5. غصب حکومت , توسط رژیم اموی و تسلط ناروا بر جامعه .
6.اعلام آمادگی کوفیان برای یاری امام در نهضت و قیام .
مجموعه اسباب فوق ,امام را به قیام واداشت تااحیاگراسلام شود و از موجودیت دین دفاع کند.اما منابع بحث های فوق :
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.270, 280, 288.
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .284.
حماسه حسینی , ج 2.9 ج 3.179, 239, 155, 171.
اسوه های جاوید.98.
شیعه و زمامداران خود سر, .90.
شیعه دراسلام , .133.
شهید جاوید, .17, 341.
بررسی تاریخ عاشورا, .69, 105.
بعثت , غدیر, عاشورا, گفتار ششم .
عاشورا, شکست پیروز؟.
سلام بر عاشورا, ف -صلواتی .
چراامام حسین(ع) قیام کرد؟ محمدتقی شریعتی .
سیری کوتاه در حماسه ای بزرگ , حریری .
فلسفه انقلاب امام حسین(ع) , یحیی نوری .
انگیزه قیام امام حسین(ع) , /05/
عاشورا, علی - صاد.21.
تاریخ الشیعه ,.25
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .149.
عاشورا چه روزی است ؟.185.
چهارده اختر تابناک , .107.
پیشوایان ما, .114.
2. فسادهای رژیم بنی امیه
دودمان ننگین و ضداسلام بنی امیه , در زمینه مختلف اجتماعی , سیاسی , اقتصادی و...از فسادهایی برخوردار بود که قیامی برای ریشه کن ساختن لازم داشت .این فسادهااز سالها پیش شروع شده بود که با مرگ معاویه و به خلافت رسیدن یزید, به اوج خود رسید و قیام حسینی را در پی داشت . اهم این فسادهاازاین قرار بود:
1.اسلام زدایی و تحریف معارف دین و بدعت گذاری .
2. ترویج فرهنگ جبر و سکوت و تسلیم .
3. غارت بیت المال مسلمانان و صرف آن در راه منافع وامیال شخصی .
4. فساداخلاقی و ترویج شراب و شهوت و قمار واحیای ضدارزشهای دوران جاهلی .
5. به کار گماردن عناصر نالایق و فاسد, تنها به دلیل[ اموی] بودن .
6. حیله گری و تزویر و تبلیغات دروغین .
7. کینه و عداوت آنان بااولاد علی علیه السلام .
8. محروم کردن شیعه از حقوق سیاسی ,اجتماعی واقتصادی .
9. کشتارهای دسته جمعی مسلمانان و سرکوب آنان در شهرها.
10. دستگیری و کشتن چهره های درخشان وانقلابی و آگاه و مسلمان .
11. بیعت گرفتن اجباری از مردم و سران , به نفع یزید.
اما منابع :
در کتبی که ذکر می شود, بیشتر مسائل فوق آمده است ولی نسبت به دو موضوع , به طور مشخص , منبع ذکر می کنیم ,اما منابع کلی برای محورهای بالا:
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.154, 282, 119, 166.
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .262, 278, 252, 339.
معاویه , سردسته تبهکاران , .502, 358, 432, 385.
معاویه و تاریخ , .145, 209.
قیام حسین(ع) , شهیدی , .13.
الغدیر, ج 11.16.
درسی که حسین به انسانها آموخت , .107.
شیعه و زمامداران خود سر.65.
سلام بر حسین(ع) , .20.
الامامه والسیاسه , ج 1.204.
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .71.
درباره جنایات و کشتار و زندانی کردن و کشتن بزرگان شیعه و مبارزان علوی :
تاریخ الشیعه , .20.
معاویه و تاریخ , .115.
ادب السیاسه , .14.
الغدیر, ج 10.257, ج 11.37.
صلح امام حسن(ع) ,.431.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .107.
تاریخ بعقوبی (ترجمه ), ج 2.161.
قمقام زخار,.185.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.120,138, 166.
درباره بیعت گرفتن به نفع یزید:
نهضه الحسین(ع) , شهرستانی , .43.
قمقام زخار,.230.
معصوم پنجم , .114.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .78,132.
حیاه الامام الحسین(ع) , .176.
مع الحسین فی نهضته ,.43.
تاریخ طبری , ج 4.224.
خطابه زینب کبری , .218.
سلام بر حسین , .17. بحارالانوار, ج 44.311.
معاویه سردسته تبهکاران , .411.
اعیان الشیعه , ج 1.583.
الغدیر, ج 1.227.
حماسه حسینی , ج 3.126.
الامامه والسیاسه , ج 1.165.
تاریخ تحلیلی اسلام , .160.
اوراق سیاه شمس گیلانی .
الامام الحسین بن علی الشهید, .41.
3.اهداف نهضت امام حسین(ع)
منظور هدفهایی است که سیدالشهداء, رسیدن به آنها, یا تحقق آنها را, پس از شهادتش , در نظر داشت .این اهداف , که در سایه قیام کربلا تحقق یافت , به نحوی از آثار و ثمرات نهضت عاشورا هم به حساب می آید. ازاین رو, در مجموع ,این اهداف و آثار به این صورت مطرح می گردد:
1. زنده کردن اسلام .
2. آگاه ساختن مسلمانان وافشای ماهیت واقعی امویان .
3.احیای سنت نبوی و سیره علوی .
4.اصلاح جامعه و به حرکت در آوردن امت .
5.از بین بردن سلطه استبدادی بنی امیه بر جهان اسلام .
6. آزادسازی اراده ملت از محکومیت سلطه و زور.
7. حاکم ساختن حق و نیرو بخشیدن به حق پرستان .
8. تامین قسط و عدل اجتماعی واجرای قانون شرع .
9.از بین بردن بدعتها و کجرویها.
10. تاسیس یک مکتب عالی تربیتی و شخصیت بخشیدن به جامعه .
اما منابع این بخش :
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 3.440و449 ج 2.361, 340, 394.
انقلاب تکاملی اسلام , 748, 858.
شهید جاوید, 391.
حماسه حسینی , ج 1.161 ج 2.181.
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .419, 431, 436, 446, 429.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .193.
نهضة الحسین(ع) , .155.
پیشوای شهیدان , .285.
زینب در کاروان کوفه و شام , .217.
الوقایع والحوادث , ج 4.70 ج /11/5 عاشورا چه روزی است ؟ .185.
پیشوایان ما, .148.
تاریخ تحلیلی اسلام , .169.
ارزیابی انقلاب امام حسین , .233.
4. مراحل نهضت
دراین بخش , بیشتر پیگیری تاریخی رخدادهایی است که از آغاز تا به انجام , بوده که خود, به چندین مرحله تقسیم می شود. منابع هر مرحله را جدا جدا بر می شماریم :
1.امتناع(ع) از بیعت با یزید و به رسمیت نشناختن حکومت وی :
سلام بر حسین(ع) , .24.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .100.
مقتل الحسین , مقرم , .157.
مع الحسین فی نهضته , .59.
انقلاب تکاملی اسلام , .778.
راه حسین ,/11
بحارالانوار, ج 45.1 تا135.
سیره الائمه الاثنی عشر, ج 2.40.
قمقام زخار, .257.
منتهی الامال , ج 1.297.
ارشاد مفید, ج 2.29.
معصوم پنجم ,.124.
امام حسن و امام حسین (ع) , 129.
الانتفاضات الشیعیه , .356.
2. خروج از مدینه به سوی مکه و هجرت شبانه و مخفیانه , همراه با اهلبیت ( ع ) :
حیاه الامام الحسین (ع) , ج 3.259, 297.
انقلاب تکاملی اسلام , 780.
نهضه الحسین(ع) , 47.
قیام حسین(ع) , 47.
قمقام زخار, 270.
منتهی الامال , ج 1.289.
اعیان الشیعه , ج 1.587.
الدوافع الذاتیه لانصارالحسین(ع) , .51.
ارشاد مفید, ج 2.32.
عوالم ( الامام الحسین ), .313.
معصوم پنجم ,.127.
امام حسن وامام حسین(ع) , .148.
پیشوای شهیدان , 121.
سیره امامان , ج 3.106.
سلام بر حسین(ع) , 29.
الفبای فکری امام حسین(ع) , 107.
کشف الغمه , ج 2.254.
3.اقامت چهارماهه در مکه , همراه با تبلیغات موثر و روشنگری اذهان مردم علیه یزید و تبیین علت امتناع از بیعت و هدف ازاین حرکت .
نهضة الحسین(ع) , 57.
الوقایع والحوادث , ج 2.63.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.240.
منتهی الامال , ج 1.301.
سیره الائمه الاثنی عشر, 58.
حیاه الامام الحسین(ع) , .121.
سلام بر حسین(ع) , .52.
الدوافع الذاتیه لانصارالحسین(ع) , .59/
راه حسین , .43.
قمقام زخار, .280.
4.اعزام نماینده ویژه خود (مسلم بن عقیل ) به کوفه برای زمینه سازی بیعت گرفتن از شیعیان هوادار, جهت تشکیل حکومت اسلامی , سرانجام , قیام مسلم و شهادتش در کوفه :
ارشاد مفید, .35.
شهید جاوید, .257.
بررسی تاریخ عاشورا,.54.
تاریخ یعقوبی (ترجمه ), ج 2.179.
معصوم پنجم , .135.
اعیان الشیعه , ج 9.58.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.245.
بحارالانوار, ج 44.366.
نهضة الحسین(ع) , .71.
قیام حسین(ع) , .126.
راه حسین(ع) , .60.
امام حسن وامام حسین(ع) ,.168.
قمقام زخار, .301.
منتهی الامال , ج 1.307.
مقتل الحسین , مقرم , .165.
یک شب مهلت ,.40.
پیشوا شهیدان , 301.
سلام بر حسین(ع) , 76.
سیره امامان , ج 3.119.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .236.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .201.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.337 تا 416.
امام حسین وایران , .28.
الشهید مسلم بن عقیل , مقرم .
فداکاری مسلم بن عقیل , تجمه :ابوالفضل قاسمی .
مسلم بن عقیل , کمره ای , .108.
5. حرکت از مکه به سوی عراق , برای بدست گرفتن رهبری نهضت و پیوستن به انقلابیون کوفه :
تاریخ طبری , ج 4.286.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج /09/3
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .301.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .155.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .251.
نهضه الحسین(ع) , .65.
اعیان الشیعه , ج 1.593.
قمقام زخار, .325.
قیام حسین(ع) , .147.
راه حسین(ع) , .121.
ارشاد مفید, .67.
منتهی الامال , ج 1.320.
الدوافع الذاتیه لاصحاب الحسین , .135.
سیره الائمه الاثنی عشر, .65.
مع الحسین فی نهضته , .159.
امام حسن وامام حسین(ع) , .175.
یک شب مهلت , .49.
پیشوای شهیدان , .145.
سلام بر حسین , .91.
6. رسیدن به کربلا و قرار گرفتن در محاصره دشمن پیش از رسیدن به کوفه (2 محرم ) تا حوادث و برخوردهای قبل از عاشورا:
بررسی تاریخ عاشورا, .108.
اعیان الشیعه , ج 1.598.
تاریخ طبری , ج 4.321.
قمقام زخار, .366.
ارشاد مفید, .75.
الدوافع الذاتیه , .196.
معصوم پنجم , .216.
سیره الائمه الاثنی عشر, ج 2.72.
مقتل الحسین , مقرم , .245.
مع الحسین فی نهضته , .183.
امام حسن وامام حسین(ع) , .199.
یک شب مهلت , .62.
کشف الغمه , ج 2.257.
الوقایع والحوادث , ج 2.89.
درسی که حسین به انسانها آموخت , .270.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .287.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 3.91.
قمقام زخار, .366.
نهضه الحسین(ع) , .91.
تاریخ طبری , ج 4.321.
اعیان الشیعه , ج 1.598.
بررسی تاریخ عاشورا, .108.
7. شهادت امام واصحابش در حماسه بزرگ روز عاشورا, به میدان رفتن اصحاب و بستگان امام و حماسه آفرینی در دفاع از حق :
منتخب التواریخ , .230.
بررسی تاریخ عاشورا, .128.
خون خدا, .86.
اعیان الشیعه , ج 1.601.
امام حسین وایران , .456.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.159 و 271, ج 3.203.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت ,.285.
الوقایع والحوادث , ج 2.270, ج 3.165.
سیره امامان , ج 3.178.
سلام بر حسین(ع) , .116.
اولین تاریخ کربلا (ترجمه مقتل ابی مخنف ), .125.
اسوه های جاوید, .139.
پیشوای شهیدان , .197.
مقتل الحسین , مقرم , .271.
مع الحسین فی نهضته , .221.
عوالم ( الامام الحسین ), .324.
ارشاد مفید, .114.
منتهی الامال , ج 1.394.
قیام حسین(ع) , 170.
راه حسین(ع) , 209.
قمقام زخار, .403, 447.
ائمتنا, دخیل , ج 1.231.
نهضه الحسین(ع) , .137.
8. بهره برداری امام سجاد و حضرت زینب واهل بیت , علیهم السلام ,از خون شهیدان و رساندن پیام شهادت به مردم , در طول اسارت و پس از آن . دراین بخش , حوادث طول اسارت و پس از شهادت امام و ماجراهای کوفه و شام وافشاگری های موثر و بیدارگر علیه رژیم حاکم هم مورد نظراست :
منتهی الامال , ج 1.401.
نهضه الحسین , .143.
قمقام زخار, .515.
معصوم پنجم , .302.
تاریخ یعقوبی (ترجمه ), ج 2.182.
حماسه حسینی , ج 1.313.
زندگانی علی بن الحسین , (شهیدی ), .49.
بررسی تاریخ عاشورا, .148.
اعیان الشیعه , ج 1.612.
امام حسین وایران , .464.
شهید جاوید, .337.
زینب در کاروان کوفه و شام , .59.
اسوه های جاوید, .113, 143.
یک شب مهلت , .156.
بحارالانوار, ج 45.137.
قیام حسین(ع) , .184.
عوالم ( الامام الحسین ), .353.
مع الحسین فی نهضته , .293.
مقتل الحسین , مقرم , .402, 385.
امام حسن وامام حسین(ع) , 250.
خطابه زینب کبری , .257.
پیشوای شهیدان , .237.
سیره امامان , .183.
الوقایع والحوادث , ج 3.241, ج 4.30.
درسی که حسین به انسانها آموخت , .302.
حیاة الامام الحسین(ع) ج 3.299 تا 400.
کشف الغمه , ج 2.275.
5. آثار و نتایج نهضت
در بخش مربوط به اهداف نهضت , به طور ضمنی به آثار آن هم اشاره و برخی منابع آن معرفی گشت .
آن آثار, به طور دسته بندی شده تری باز هم یاد می شود و تنها به معرفی منبع برای یکی از آن آثار (نهضت های پس از عاشورا) می پردازیم .
اما آثار و نتایج حاصله از حادثه کربلا:
1. قطع نفوذ دینی بنی امیه برافکار مردم .
2.احساس گناه و شرمساری در جامعه , به خاطر یاری نکردن حق و کوتاهی درادای تکلیف .
3. پدید آمدن مکتب جدیداخلاقی وانسانی ( ارزشهای نوین عاشورایی و حسینی ).
4. فرو ریختن ترسها و رعبهاازاقدام و قیام .
5. رسوایی یزیدیان و بانداموی حاکم .
6. بیداری روح مبارزه در جامعه برضد ستم .
7. تقویت انگیزه های مبارزاتی مردم .
8. پدید آمدن انقلابهائی متعدد باالهام از کربلا.
9.الهام بخشی عاشورا به همه نهضت های رهایی بخش و حرکتهای انقلابی تاریخ .
10. تبدیل شدن[ کربلا] به دانشگاه عشق وایمان و جهاد و شهادت , برای نسلهای انقلابی شیعه .
11. به وجود آمدن یک مکتب و پایگاه نیرومند و عمیق و گسترده تبلیغی و سازندگی درباره چهره مقدس سیدالشهدا, علیه السلام , و شهادت آن حضرت .
و... آثار فراوان دیگر.
نهضتهای الهام گرفته از عاشورا:
این حرکتهای انقلابی عبارتست از:
انقلاب توابین .
انقلاب مختار.
انقلاب مدینه .
انقلاب مطرف بن مغیره .
انقلاب ابن اشعث .
انقلاب زید بن علی .
انقلاب ابی السرایا و...
اینکه به معرفی چند منبع , درباره چهار حرکت ازاین انقلابها می پردازیم :
الف :انقلاب توابین :
قمقام زخار, .681.
بحارالانوار, ج 45.358.
تشیع , پایگاه انقلاب , .50.
مع الحسین فی نهضته , .431.
سلام بر حسین(ع) , .193.
قیام های شیعه در تاریخ , .79.
حیاه الامام الحسین , ج 3.450.
تاریخ طبری , ج 4.426.
اعیان الشیعه , ج 7.229.
پیغمبر و یاران , ج 3.243.
تشیع در مسیر تاریخ , .199.
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .311.
انقلاب مدینه :
مع الحسین فی نهضته ,.420.
سلام بر حسین , .172.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 3.449.
تاریخ طبری , ج 4.370.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.307.
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .319.
ج : قیام مختار:
درسی که حسین به انسانها آموخت ,.194.
قمقام زخار, .705.
قیام حسین ,.195.
تشیع , پایگاه انقلاب , .54.
قیام مختار ثقفی .
تاریخ طبری , ج 4.487.
انتقام خونین .
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .324.
حیاة الامام الحسین(ع) , ج 3.453.
سلام بر حسین , .211.
مع الحسین فی نهضته , .440.
عوالم ( الامام الحسین ), .649.
بحارالانوار, ج 45.332.
تاریخ الشیعه , 35.
خروج مختار.
انتقام کربلا, ضیاء شاکر.
د: قیام زید:
سیره و قیام زید بن علی , حسین کریمان .
الغدیر, ج 3.69.
الوقایع والحوادث , ج 5.114.
مع الحسین فی نهضته , .483.
رهبر خونین انقلاب کوفه , عبدالرزاق .
مروج الذهب , ج 3.206.
اعیان الشیعه , ج 7.114.
مقاتل الطالبیین , .127.
ارزیابی انقلاب امام حسین , .338.
6. شهدای آل ابی طالب
شهیدانی که از آل ابیطالب در رکاب امام , به شهادت رسیدند, گاهی در منابعی به طور مستقل یاد شده است ,از جمله :
مقاتل الطالبیین ,ابوالفرج اصفهانی .
ارشاد مفید, .104.
حیاة الامام الحسین , ج 3.241.
عوالم ( الامام الحسین ), .342.
معصوم پنجم , .264.
منتهی الامال , ج 1.372.
قمقام زخار, .430.
مع الحسین فی نهضته , .273255.
7. شناخت کوفه
روحیات ,افکار, بی وفایی و... درباره کوفه و مردم آن , جای تحقیقی گسترده دارد.
درباره شناخت کوفه به چند ماخذاشاره می شود:
صلح امام حسن(ع) , .93.
حماسه حسینی , ج 2.286.
قیام حسین(ع) , .120.
تاریخ تحلیلی اسلام , .142, 166.
سفیه البحار, ج 2.498.
مع الحسین فی نهضته .129.
حیاة الامام الحسین(ع) , ج 3.419.
معجم البلدان , ج 4.490.
آثارالبلاد واخبارالعباد, .250.
8. ویژگیهای یاران حسین(ع)
آنچه درباره اصحاب امام و فداکاری در رکابش چشمگیراست , روحیه بالا و حماسی و عشق وایمان و شهادت طلبی آنان است . به چند منبع مطالعه درباره خصال واوصاف آن اصحاب فداکاراشاره می شود:
انصارالحسین(ع) , .39, 173.
الدوافع الذاتیه لانصارالحسین(ع) , محمدعلی عابدین .
ابصارالعین فی انصارالحسین , سماوی .
الوقایع والحوادث , .307.
مناقب ابن شهر آشوب , ج 4.257.
آنجا که حق پیروزاست , پرویز خرسند.
مرثیه ای که ناسروده ماند,پرویز خرسند.
خون خدا, .17, 57.
اعیان الشیعه , ج 1.582, 600.
منتخب التواریخ , 245.
حیاة الامام الحسین(ع) , ج 3.145.
سیره امامان , ج 3.149.
اسوه های جاوید, .115.
امام حسن وامام حسین(ع) , .122.
یک شب مهلت , .134.
عوالم ( الامام الحسین ), .333.
انقلاب تکاملی اسلام , .805.
مع الحسین فی نهضته , .179.
المواکب الحسینیه , مدارس و معسکرات , .85.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.287. فرسان الهیجاء, ذبیع الله محلاتی .
الامام الحسین بن علی الشهید, .103.
9. گریه و سوگواری
به عنوان احیاء آن حماسه و یاد کرد آن شهادتها که الهام بخش امتهاست , تاکید بسیاری بر مسئله گریه برامام حسین(ع) واقامه عزاداری و مراسم سوگواری و نوحه شده است .
برخی از منابع این بحث ازاین قراراست :
حماسه حسینی , ج 3.90.
شوق دیدار, .191.
سفینه البحار, ج 1.97.
تاریخچه عزاداری حسینی (ترجمه تاریخ النیاحه ), سیدصالح
الشهرستانی .
بحارالانوار, ج 44.278 ج 45.296.
وسائل الشیعه , ج 10.464.
اعیان الشیعه , ج 1.584.
مقتل الحسین , مقرم , .99, 124.
منتهی الامال , ج 1.289.
سلام بر عاشورا, صلواتی , .84.
یاد و یادآوران , دکتر شریعتی .
انتفاضته صفرالاسلامیه , 27.
امام حسن وامام حسین(ع) , 141.
سیدالشهداء (تهرانی ), .39.
عوالم ( الامام الحسین ), 525.
قمقام زخار, 771.
المواکب الحسینیه , مدارس و معسکرات ,ابوالحسن النقوی .
عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه , ربانی .
گریه , حربه ای در دست شیعه , .18.
فلسفه عزاداری سیدالشهداء[ ع] , حسینعلی راشد.
10. زیارت کربلا
در راستای احیای یاد شهیدان عاشورا والهام گیری از آن بزرگان , زیارت مطرح است , هم نسبت به امامان معصوم واولیاء خدا و هم نسبت به قبر مطهر سیدالشهداء(ع) . بعضی از منابعی که درباره زیارت بحث کرده ,ازاین قراراست :
سیدالشهدا, .87. عوالم (الامام الحسین ), .711. وسائل الشیعه , ج 10.318.
من لایحضره الفقیه , ج 2.594.
شوق دیدار, .148.
زیارت , (مقالات پیام انقلاب ), شماره 115 به بعد.
زیارت , رکنی .
انتفاضته صفرالاسلامیه , .21.
الغدیر, ج 5.86.
سفینه البحار, ج 1.568.
بحارالانوار, ج 98 (بیروت ) /01
من لایحضره الفقیه , ج 2.594.
قمقام زخار, .318.
فضلی زیاره الحسین(ع) , .28.
11. شعر
درباره حماسه جاوید کربلا وانقلاب امام حسین(ع) از زمان صدراسلام تاکنون , شاعران شعر سروده و مرثیه گفته اند, که فهرست نام مجموعه ها و دیوانها و کتابها, بسیار پر حجم و گسترده خواهد بود.
دراینجا تنها به برخی منابع اشاره می شود که اشعاری درباره آن حماسه و شهادت دارد, به زبان عربی یا فارسی :
اعیان الشیعه (شعر عربی ) ج 1.622.
منتخب التواریخ (فارسی ) .337.
گلواژه (فارسی ) ج 1.91.
دیوان عمان سامانی (فارسی) .
حسین , پیشوای انسانها (فارسی ), م اکبرزاده .
مناقب ابن شهر آشوب ( عربی ), ج 4.491, 520, 116, 127.
انگیزه قیام امام حسین(ع) .113.
عوالم ( الامام الحسین ) عربی , .543.
معصوم پنجم , .330.
قمقام زخار (فارسی ), .772.
بحارالانوار( عربی ), ج 45.242.
کشف الغمه ( عربی ), ج 2.281.
شب شعر عاشورا, ج 1و2.
ادب الطف , شبر, 8 جلد.
خونین نامه عاشقان (فارسی ), 3 جلد.
کربلاء (سعیدالعلی) .
ادب السیاسه ( عربی ), .186.
اشک شفق .
مقتل الحسین , ژولیده نیشابوری (فارسی ) ج 2.157. دیوان اشعار, نیر(فارسی).
خزائن الاشعار, جوهری .
سودای عشق , وحید دامغانی .
کشتی طوفان کربلا, .343 به بعد.
گلزار حسینی , .337.
خون خدا, ذبیح الله جوادی .
کتابشناسی قیام عاشورا
دراین بخش , نام برخی از کتابهایی که درباره قیام امام حسین(ع) و حادثه عاشورااست , آورده می شود.
این کتابها در دو بخش جداگانه تنظیم شده است : یک قسمت کتبی که به صورت بیان حوداث و وقایع و ذکر جزئیات و رویدادهای تاریخی مربوط به حادثه کربلاست و متن تاریخی است , قسمت دیگر کتابهایی که به شیوه تجزیه و تحلیل , در موضوع نهضت کربلا و قیام سیدالشهداء[ ع] و بیان فلسفه نهضت و زمینه های و آثار و نتایج آن است .
در هر بخش ,ابتدا, کتاب های فارسی , سپس عربی آمده , و به صورت الفبایی ترتیب یافته است .
بخش نخست : کتاب و منابع , به شیوه واقعه نگاری
الف : (فارسی)
1. آهی سوزان بر مزار شهیدان (ترجمه لهوف ),احمد فهری .
2. آنجا که حق پیروزاست , پرویز خرسند.
3. پیشوای شهیدان , سیدرضا صدر.
4. چهره حقیقی قیام حسینی , عبدالکریم الحسینی القزوینی .
5. حسین بن علی(ع) (معصوم پنجم ), جواد فاضل .
6. خون خدا, جواد محدثی .
7. دلیران کربلا, سیدعلی رضوی زاده .
8. زندگانی ابا عبدالله الحسین(ع) , محمد صحفی .
9. سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا, صادق نجمی .
10. سلام بر حسین(ع) , محمود منشی .
11. عاشورا چه روزی است ؟ عمادزاده .
12. عنصر شجاعت , یا هفتاد دو تن و یک تن خلیل کمره ای .
13. قمقام زخار, فرهاد میرزا.
14. ناسخ التواریخ (جلد سیدالشهداء) محمدتقی شپهر.
15. نفس المهموم (ترجمه ),ابوالحسن شعرانی .
16. منتهی الامال , شیخ عباس قمی .
17. منهاج الدموع , قرنی گلپایگانی .
18. مرثیه ای که ناسروده ماند, پرویز خرسند.
19.الوقایع والحوادث (محرم ), محمدباقر ملبوبی .
20. یک شب و یک روز عاشورا, خلیل کمره ای .
21. یک شب مهلت , علی اکبر سپاسی .
ب :( عربی)
1.ارشاد (ج 2), شیخ مفید.
2.ابصارالعین فی انصارالحسین , محمد بن طاهر سماوی .
3.اسرارالشهاده , فاضل دربندی .
4.اعلام الوری , طبرسی .
5.اعیان الشیعه , سیدمحسن امین .
6.انصارالحسین(ع) , محمدعلی عابدین .
7.انصارالحسین(ع) , محمدمهدی شمس الدین .
8. بحارالانوار (ج 4544), علامه مجلسی .
9. ثوره الحسین(ع) , محمد مهدی شمس الدین .
10.الحسین فی طریقه الی الشهاده , علی بن الحسین الهاشمی .
11.الخائص ,الحسینیه , شیخ جعفر شوشتری .
12.الدوافع النفسیه لانصارالحسین , محمد علی عابدین .
13. ذریعه النجاه , میرزا رفیع گرمرودی .
14. عوالم ( الامام الحسین ), عبدالله البحرانی .
15.العیون العبری , سیدابراهیم میانجی .
16. فرسان الهیجاء, ذبیح الله محلاتی .
17.الهوف علی قتلی الطفوف , سید بن طاووس .
18. مثیرالاحزان ,ابن نماء حلی .
19.المجالس السنیه (2 جلد), سیدمحسن امین .
20. مقاتل الطالبیین ,ابوالفرج اصفهانی .
21. مقتل الحسین(ع) , خوارزمی .
22. مقتل الحسین(ع) ,ابی مخنف .
23. نفس .المهموم , شیخ عباس قمی .
24.الوثاق الرسمیه لثوره الامام الحسین , عبدالکریم الحسینی القزوینی .
بخش دوم : کتب و منابع به صورت تحلیلی
الف : ( فارسی )
1.الفبای فکری امام حسین(ع) , محمدرضا صالحی کرمانی .
2.ارزیابی انقلاب حسین(ع) , ترجمه پیشوائی .
3.اسوه های جاوید, علی محمد نقوی .
4.امام حسن وامام حسین (ترجمه ), سیدمحسن امین .
5.انقلاب تکاملی اسلام (فصل تاکتیک طف ), جلال الدین فارسی .
6.انگیزه قیام امام حسین(ع) , مجموعه مقالات (ناشر: شفق) .
7. بررسی تاریخ عاشورا, محمدابراهیم آیتی .
8. پرتوی از عظمت حسین(ع) لطف الله صافی .
9. پیشوای شهیدان (ترجمه ابوالشهداء), عقاد.
10. چراامام حسین قیام کرد؟ محمدتقی شریعتی .
11. حسین بن علی را بهتر بشناسیم , محمد یزدی .
12. حسین , پیشوای انسانها, م-اکبرزاده .
13. حماسه حسینی (3 جلد), شهید مطهری .
14. درسی که حسین به انسانها آموخت , شهیدهاشمی نژاد.
15. راه حسین , عباسعلی اسلامی .
16. سرگذشت و شهادت امام حسین(ع) , علی غفوری .
17. شهادت , دکتر شریعتی .
18. شهید جاوید, صالحی نجف آبادی .
19. فریاد یک شهادت , یوسف حریری .
20. قیام حسین(ع) , سیدجعفر شیهدی .
21. هدف های اجتماعی حسین(ع) , غلامرضاانصاف پور.
ب : ( عربی )
1.ائمتنا (ج 1), علی محمد دخیل .
2.ابوالشهداء, عباس عقاد مصری .
3.الائمه الاثنی عشر, عادل ادیب .
4.الامام الحسین بن علی الشهید, عبدالودودالامین .
5.الامام الحسین(ع) عبدالله العلائلی .
6. حیاة الامام الحسین بن علی(ع) (3 جلد), باقر شریف القرشی .
7. سیره الائمه الاثنی عشر (ج 2), هاشم معروف الحسنی .
8.الشهید والثوره , هادی المدرسی .
9. علی طرق کربلا, محمدحسین فضل الله .
10. کتاب العاشورا, هادی المدرسی .
11. مع الحسین فی نهضته ,اسد حیدر.
12. مقتل الحسین(ع) , عبدالرزاق المقرم .
13. نهضة الحسین(ع) , سیدهبة الدین شهرستانی .